به گزارش نجوا خبر، یکی از مهم ترین شب های ایران باستان شب یلدا می‌باشد که از دیرباز تا به امروز مورد توجه و اهمیت ایرانیان واقع شده است جشن‌ها و شب نشینیهایی که در این شب توسط مردم در اقصی نقاط کشور برگزار میشود یک سنت دیرینه محسوب میشود که تا امروز نیز نه تنها از ارزش آن چیزی کم نشده است بلکه جایگاه بسیار ویژه‌ای در نزد ایرانیان پیدا کرده است.
آداب و رسوم کشور ما در شب یلدا متفاوت تر از سایر کشور‌ها می‌باشد امروز ما قصد داریم هر آنچه که مربوط به این شب عزیز و خاص است.
شب یلدا بلندترین شب سال که به زمان مابین غروب آفتاب از تاریخ 30 آذر یعنی آخرین روز پاییز تا طلوع آفتاب 1 دی ماه یعنی نخستین روز زمستان مربوط میشود مصادف با انقلاب زمستانی در نیمکره شمالی می‌باشد به همین علت از آن تاریخ به بعد طول شب کوتاه تر و طول روز بیشتر میشود. علت نامگذاری شب یلدا یلدا برگرفته از یک واژه سُریانی می‌باشد که به تولد و زایش معنی شده است. سریانی زبان رایج مسیحی‌ها بوده است که از تحقیق و بررسی در کتب تاریخی واژه نامه‌ها کسب شده است دانشمند بزرگ و تقویم شناس ابوریحان بیرونی با نام میلاد اکبر از شب یلدا یاد می‌کند و آن را میلاد خورشید دانسته است.
واژه یلدا به طور دقیق مشخص نیست که چطور و چه زمانی به زبان فارسی ورود کرده است این گونه از تاریخ بر آمده است که مسیحیان اولیه که در روم زندگی می‌کردند دچار سختی های فراوانی بودند در همان حال عده‌ای از آنها تصمیم به مهاجرت به ایران می‌کنند و به خاطر نزدیک بودن فرهنگ‌ها این واژه سریانی به زبان فارسی راه پیدا می‌کند.
مروری بر تاریخچه شب یلدا همانطور که می‌دانید تاریخچه و پیشینه یلدا به زمانهای بسیار گذشته برمیگردد ولی مشخص نیست قدمت دقیق آن به چه زمانی تعلق دارد بسیاری از باستان شناسان هفت هزار سال پیش را برای تاریخ شب یلدا مطرح کرده‌اند. ظروف سفالی دوران قبل از تاریخ را به استناد گرفته‌اند چرا که نقوش حیوانی ماه های ایرانی همچون عقرب و قوچ داخل این ظرف‌ها هک شده‌اند البته ناگفته نماند نقوش کشفیات باستان شناسی و کتیبه‌ها نادرند ولی باستان شناسان بر این باورند که تا 7000 سال پیش نیز میتوان آیین مربوط به شب یلدا را رصد کرد.
با تمام این تفاسیر چیزی که به عنوان شب یلدا به رسمیت شناخته شده است به 500 سال پیش از میلاد برمیگردد و تاریخ وارد شدن آن به تقویم رسمی ایرانیان باستان به زمان داریوش یکم مربوط میشود تقویمی که شامل گاه شماری مصری‌ها و بابلی‌ها است.
عادات و آیین مرسوم ایرانیان در شب یلدا دانستیم که آخرین شب پاییز که دراز ترین و تاریک ترین شب سال محسوب میشود با نام شب یلدا جایگاه ویژه‌ای در میان ایرانیان کسب کرده است و مردم ایران تا سپیده دم با انواع و اقسام برنامه های مفرح در کنار یکدیگر این شب دراز را به خوشی سپری می‌کنند تا تاریکی و سردی و اندوه غیبت خورشید روحشان را تضعیف نکرده و با آسمانی روشن به رختخواب رفته به راحتی استراحت کنند.
طبق سنت های دیرینه در آیین کهن در اولین روز دی ماه شاهان ایرانی تاج و تخت شاهی را زمین گذاشته و با لباسی سپید به سمت صحرایی می‌رفته و بر روی فرش سفید می‌نشستند و نگهبانان و دربانان کاخ شاهی و همه خدمتکاران و برده‌ها در سطح شهر آزاد شده و مثل دیگران زندگی می‌کردند و همگی چه رئیس و چه پادشاه و چه مردم عادی به طور یکسان و در یک جایگاه بودند. البته ناگفته نماند صحت و سقم این گفته ثابت نشده که شاید تنها افسانه‌ای بیش نباشد.
جشن یلدا امروزه توسط ایرانیان با شب نشینی اقوام و خانواده در کنار یکدیگر برگزار میشود بدین گونه که اعضای خانواده در این شب مهم گردهم آمده و افراد مسن خانواده شروع به تعریف کردن قصه های کهن می‌کند که خوردن هندوانه، آجیل و انار و شیرینی و میوه های مختلف از جنبه های نمادین این شب عزیز می‌باشد اغلب این میوه‌ها دانه های زیادی دارند و به نوعی جادوی سرایتی به شمار می‌روند که انسان‌ها با توسل به برکت پردانه بودن آنها نیروی باروری را در خود نیز افزایش می‌دهند و هندوانه و انار را به خاطر سرخی رنگ شان نمایندگی از خورشید در شب تصور می‌کنند.
با آداب و رسوم شب یلدا آشنا شوید از آیین های رایج و معروف و مرسوم شب یلدا میتوان به آتش روشن کردن،قصه گویی ریش سفیدان و بزرگان،خوردن تنقلات و تفآلی بر حافظ اشاره کرد. آتش روشن کردن در یلدا از آنجایی که آتش روشن کردن در دیدگاه گذشتگان نماد روشنی و خورشید بود و همچنین بعضی‌ها آن را برای رفع تاریکی و نحسی اهریمن میشناختند از این رو برای فراری دادن تاریکی‌ها و قوای اهریمن آتش روشن می‌کردند تا محفلی گرم در کنار یکدیگر ایجاد کنند.
قصه خوانی و مثل گویی در شب یلدا در شب یلدا خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند و به شعرخوانی‌ها و داستان خوانی بزرگ تر‌ها و پیرتر‌ها گوش فرا می‌دهند.قصه‌هایی غیر واقعی و کوچک که قهرمان های آن پریان و دیوها و جانوران هستند و مطمئنا شنیدنش برای هر کودکی خوشایند و جذاب می‌باشد.
و بسته به فرهنگ هر شهر یا استانی قصه های مربوط به خودشان نقل میشود به عنوان مثال قصه حسین کرد شبستری در میان آذربایجانی‌ها و داستان های شاهنامه در بین خراسانی‌ها رایج می‌باشد.
فال حافظ و شاهنامه خوانی در شب یلدا شاهنامه خوانی و فال حافظ در شب های یلدا یکی دیگر از سرگرمی های ایرانیان می‌باشد و از دیرباز مرسوم بوده است چنانچه برای تفآل زدن به حافظ مخاطب مورد نظر نیت می‌کند و بزرگ مجلس که قرار است قال بگیرد از او می‌خواهد این جمله را با خود تکرار کند:ای حافظ شیرازی، تو کاشف هر رازی، من طالب یک فالم، بر من نظر اندازی…
و سپس دیوان را باز کرده و غزل بالای سمت راست را خوانده چراکه جواب تفآل می‌باشد اگر با وسط غزل مواجه شدند فال باید از ابتدای غزل یعنی صفحه پشت خوانده شود.پس از اینکه غزل خوانده شد آن را تفسیر می‌کنند .چنانچه فال با محتوای مثبت از آب در آمد یعنی فال خوب است اما اگر منفی بود یعنی بد است البته نا گفته نماند تمامی غزلیات حافظ محتوایی روحیه بخش و عاشقانه دارند.
و همچنین شاهنامه خوانی جزء جدایی ناپذیرترین برنامه های شب یلدا می‌باشد که از دیرباز رایج می‌بوده است شاهنامه‌ها اگر با شیوه نقالی خوانده شود جذابیتش صد چندان میشود . شانس بزرگی هست که در خانواده تان چنین شخصی را داشته باشید.
چیدمان سفره شب یلدا چیدن سفره شب یلدا با انواع خوراکی‌ها و تنقلات یکی از آیین های این شب بیادماندنی می‌باشد که شامل آجیل های مخصوص و میوه‌هایی همچون انار و هندوانه و دیگر تنقلات داخل آن قرار می‌دهند.جالب است بدانید در دوران گذشته سفره‌ای با اسم میَزد پهن میشده است و از میوه های خاص خشک و تر و آجیل و یا به اصطلاح زرتشتیان لُرک در سفره استفاده میشده است که یکی از اجزای اصلی سفره می‌باشد و در حقیقت ولیمه این جشن به شمار می‌رود.از سایر اجزا میتوان به عطردان،آتشدان،بخوردارن و بَرسَم اشاره کرد.بَرسَم ابزاری برای دعا خوانی می‌باشد که از فلز نقره و برنج و یا شاخه گیاهی خاص درست میشود.
میوه های مخصوص شب یلدا اصلی ترین میوه شب یلدا انار می‌باشد چرا که گذشتگان آن را مایه برکت و باروری می‌دانستند و این تفسیر را بخاطر دانه های زیاد آن مطرح کردند و همچنین رنگ قرمزی که دارد نماد خورشید و شادی است.در حقیقت خوردن و وجود انار در سفره شب یلدا به علت اعتقاد به تأثیر جادوی سرایتی آن بوده است به طوری که با خوردن انار و توسل کردن به آن نیروی باروری و برکت را در خود بالا می‌بردند.
قداست میوه انار از دوران بسیار قدیمی برای همه ثابت شده است و حتی دارای جایگاه ویژه‌ای در میان ادیان بزرگ جهان داشت چراکه در افسانه‌ها و اساطیر هم نام آن ذکر شده است.انار در دین زرتشتی از مقدسات محسوب میشود و از درختان مینوی است و جالب است بدانید در مراسم دینی زرتشتیان از شاخه‌ها و میوه آن بکار می‌رود.
و اما هندوانه هم همانند انار یکی از خاص ترین میوه های شب یلدا است ولی سؤالی که اینجا مطرح است این است که اول سرما خوردن هندوانه کمی عجیب نیست؟باید بدانید همانطور که هندوانه یک میوه تابستانی است بنابر این علاوه بر رنگ سرخش یادآور حرارت و گرمای تابستان و همچنین نماد خورشید می‌باشد.
البته از سایر میوه‌ها و مرکبات همچون پرتقال،سیب،خرمالو،گلابی و یا حتی کدو تنبل و لبو هم میتوان استفاده کرد. آجیل و تنقلات مخصوص از جمله مغز پسته ،بادام،گردو،فندق و در کنار آن توت و انجیر خشک یکی از گزینه های مهم تر از شام در شب یلدا می‌باشد.همانطور که می‌دانید نگهداری طولانی مدت میوه‌ها در گذشته راحت نبود برای همین برای مصرف و نگهداری بسیاری از میوه‌ها اقدام به خشک کردن آنها می‌کردند.
غیر از مواردی که در متن فوق ذکر شد از گندم ،تخمه هندوانه ،نخود برشته و شاهدانه نیز در شب یلدا میتوان مصرف کرد.
جالب است بدانید امروزه از خوراکی‌ها و تنقلات دیگر از جمله پشمک یا باسلق نیز در سفره شب یلدا بکار می‌رود.
در بعضی شهرستان‌ها معمولا جدا از مراسم مشترک بین همه خصوصیات و ویژگی های منحصر به فرد دیگری نیز هستند که ناشناخته و مسکوت مانده‌اند.اکنون در ادامه این مطلب مفید شما را با آداب و رسوم تعدادی از شهرهای کشور ایران آشنا می‌کنیم.