کمبود منابع انرژی و قطع برق طی سال‌های اخیر به یکی از چالش‌های بزرگ صنایع به‌ویژه صنایع انرژی‌بَر مانند فولاد تبدیل شده است. البته قطعی گاز در زمستان هم دردسر دیگری برای صنایع تولیدی محسوب می‌شود که بر میزان تولید، فروش و صادرات‌شان تأثیر منفی می‌گذارد. بر همین اساس و برای تأمین بخشی از برق مورد نیاز صنایع، پاییز سال 1400 دولت سیزدهم به چاره‌اندیشی افتاد و با همکاری وزارت صنعت، نیرو و صنایع فولادی، تفاهم‌نامه ساخت 14 نیروگاه حرارتی را با ظرفیت 10 هزار مگاوات برق به امضا رساند.
به این ترتیب، تفاهم‌نامه ساخت 14 نیروگاه برق حرارتی در 19 مهر 1400 درحالی امضا شد که قرار بود با سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ صنعتی، معدنی و فولادی کشور، 10 هزار مگاوات برق طی 4 سال وارد شبکه سراسری شود و تا سال 1404 این شرکت‌ها 14 واحد نیروگاهی معادل 12469 مگاوات برق را وارد شبکه سراسری کنند.
حالا با گذشت حدود دو سال از انعقاد تفاهم‌نامه مذکور و در آستانه سومین سال مسئولیت دولت سیزدهم، نه‌تنها هیچ یک از صنایع فولادی و معدنی که مکلف و متعهد به ساخت نیروگاه شده‌اند، هنوز یک واحد نیروگاه مورد نظر را به اتمام نرسانده‌اند، بلکه برخی از شرکت‌های متعهد که تفاهم‌نامه امضا کرده‌اند، طرح اجرایی برای احداث نیروگاه برق حرارتی در واحدهای خود ندارند. البته حساب شرکت مادرتخصصی توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه، میدکو را باید از سایر فولادسازان جدا کرد که در انتهای این نوشتار، توضیح داده شده است.
در چنین شرایطی، اخیرا توافق دیگری نیز میان انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با وزارت نیرو مبنی بر احداث ۵ هزار مگاوات نیروگاه جدید توسط بخش خصوصی فولاد انجام شده، در حالی که تفاهم‌نامه قبلی هنوز به سرانجام نرسیده است.
با نگاهی به آمارهای منتشر شده از سوی فولادسازان، اعمال محدودیت و قطع برق در واحدهای تولید فولاد در پروسه یک هفته تا 10 روز، بیش از 3000 میلیارد تومان کاهش تولید و ارزش محصولات را درپی دارد و خسارت‌های سنگینی را به صنایع فولادی وارد می‌کند. پیامدهای این خسارت‌های سنگین افزون بر صنایع، دامنگیر سهامداران و حتی دولت است و کاهش تولید، صادرات و ارزآوری این صنعت را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. کاهش ارزآوری در سال‌هایی که کشور با تحریم‌های نفتی روبه‌روست و سیاست کاهش اتکا به صادرات نفت را در پیش گرفته است، روی بودجه سالانه تأثیر می‌گذارد و کسری بودجه را تشدید می‌کند.
بنابراین و با توجه به خسارت‌های وارد شده به صنعت فولاد و همچنین اقتصاد غیر نفتی کشور، برنامه ایجاد ظرفیت ۱۰ هزار و ۵۳۶ مگاواتی برق با همکاری فولادسازان در فاز نخست به اجرا در آمد و در فاز دوم نیز تولید 5 هزار مگاوات برق توسط بخش خصوصی و صنایع فولادی در دستور کار قرار گرفت اما همان‌گونه که ذکر شد، هنوز هیچ یک از شرکت‌های مذکور نتوانسته‌اند واحد نیروگاه‌های خود را به مرحله بهره‌برداری برسانند و برق تولیدی را وارد شبکه سراسری کنند، زیرا احداث نیروگاه برق به زیرساخت‌ها و تجهیزات زیادی نیاز دارد و سرمایه‌گذاری واحدهای صنعتی و معدنی با هدف تأمین برق پایدار نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بزرگی است.
با نگاهی به برنامه‌های ساخت نیروگاه توسط واحدهای صنعتی و معدنی طی سال‌های اخیر، می‌توان امیدوار بود که تا یکی دو سال آینده بخشی از برق مصرفی صنایع توسط شرکت‌ها تولید خواهد شد و کمبود برق به‌ویژه در فصل تابستان به حداقل خواهد رسید. به این ترتیب، مشکل کاهش تولید، فروش و صادرات واحدهای صنعتی و معدنی و فولادسازان نیز رفع خواهد شد.
با این تفاسیر می‌توان چنین استنتاج کرد که با گذشت حدود 2 سال از امضای تفاهم‌نامه ساخت نیروگاه توسط شرکت‌های بزرگ صنعتی، معدنی و فولادی کشور، هنوز هیچ شرکتی نتوانسته است به تعهدات خود در این زمینه به صورت کامل عمل کند. این در حالی است که شرکت مادرتخصصی توسعه معادن و صنایع معدنی خاورمیانه، میدکو، به رغم این‌که در میان 14 شرکت فولادی -که برای ساخت نیروگاه برق حرارتی متعهد شده‌اند- قرارداد ندارد و تعهدی در این زمینه نداده، اما در سال 1401 توانسته است با استفاده از توان داخلی شرکت‌های زیرمجموعه خود یک واحد نیروگاهی 450 مگاواتی سیکل ترکیبی مدرن را احداث و به شبکه سراسری متصل کند. این واحد نیروگاهی دارای تکنولوژی توربین کلاس F با راندمان 58/4 است و شرکت FATA ایتالیا تکنولوژیست و پیمانکار این طرح محسوب می‌شود که با مشارکت شرکت مانا اجرا شده و شرکت معیارصنعت خاورمیانه مشاور پروژه بوده است.
به این ترتیب، میدکو بدون کمک گرفتن از شرکت‌های پیمانکار مجری ساخت نیروگاه مانند شرکت مپنا توانسته است تمامی مراحل طراحی، ساخت، واردات تجهیزات و راه‌اندازی نیروگاه 450 مگاواتی خود را اجرا کند. این پروژه با حضور ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری در سال گذشته به بهره‌برداری رسید. بر همین اساس، میدکو را باید تجلی کامل صنعت فولاد کشور در اجرای شعارهای خودکفایی، افزایش تولید، اشتغالزایی و دانش‌بنیان دانست.
مولود غلامی- روزنامه‌نگار اقتصادی