طبق آنچه که از منابع دینی به دست می‌آید، خداوند از دو منظر به کیفیت ارتباط و تعامل با غیر مسلمان ( أعم از معاند و غیر معاند ) پرداخته است :

الف : از منظر آداب و تکالیف فردی

مثلاً : طهارت و نجاست غیر مسلمان کتابی و غیر کتابی، کیفیت معاشرت با غیر مسلمان، ازدواج دائم یا موقت با غیر مسلمان، بحث ارث مسلمان از غیر مسلمان و بالعکس، ارتباط صمیمی مسلمان با غیر مسلمان معاند یا غیر معاند و ... .

ب : از منظر ارتباطات و تعاملات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و نظامی ( مذاکره – رایزنی ...)

از باب مقدمه، به دو نکته توجه داشته باشیم :

نکته اول : بارها خداوند بر این مهم اشاره کرده که کفار را بر مسلمانان ولایتی نیست و مسلمانان نباید کفار را ولی ( سرپرست ) خود قرار دهند : لاَ یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ‌ الْکَافِرِینَ‌ أَوْلِیَاءَ مِنْ‌ دُونِ‌ الْمُؤْمِنِینَ‌ وَ مَنْ‌ یَفْعَلْ‌ ذلِکَ‌ فَلَیْسَ‌ مِنَ‌ اللَّهِ‌ فِی‌ شَیْ‌ءٍ إِلاَّ أَنْ‌ تَتَّقُوا مِنْهُمْ‌ تُقَاةً [1] افراد با ایمان نباید به جای مؤمنان، کافران را دوست و سرپرست خود انتخاب کنند؛ و هر کس چنین کند، هیچ رابطه‌ای با خدا ندارد (و پیوند او بکلّی از خدا گسسته می‌شود)؛ مگر اینکه از آنها بپرهیزید (و به خاطر هدفهای مهم‌تری تقیّه کنید).

نکته دوم : در مورد ارتباط یا قطع ارتباط و عدم مراوده سیاسی، اقتصادی و نظامی با غیر مسلمان، خداوند بین غیر معاند و معاند تفصیل قائل میشود :

غیر معاندین :لَا یَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوكُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِیَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ [2]

خدا شما را از نیكی كردن و عدالت نسبت به كسانی كه دركار دین با شما نجنگیدند و شما را از دیارتان بیرون نكردند باز نمی‌دارد؛ زیرا خدا عدالت پیشگان را دوست دارد.

معاندین :

إِنَّمَا یَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوكُمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِیَارِكُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَمَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ [3]

خدا فقط شما را از دوستی با كسانی نهی می‌كند كه در كار دین با شما جنگیدند، و از دیارتان بیرون راندند، و در بیرون راندنتان به یكدیگر كمك كردند تا [به خاطر این سختگیری‌] با آنان دوستی كنید. و تنها كسانی كه با آنان دوستی كنند ستمكاراند .

پس از بیان مقدمه بالا، اینک پیرامون کیفیت مذاکره با کفار، به برخی از دستور العمل های قرآن من باب نمونه اشاره میکنیم :

نمونه اول : اسرار و رازها را به کفار نگوییم و در تعامل با آنها همه جوانب احتیاط را در نظر داشته باشیم :

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِکُمْ لا یَأْلُونَکُمْ خَبالاً وَدُّوا ما عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْواهِهِمْ وَ ما تُخْفی‏ صُدُورُهُمْ أَکْبَرُ قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْآیاتِ إِنْ کُنْتُمْ تَعْقِلُونَ [4]

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! محرم اسراری از غیر خود، انتخاب نکنید! آنها از هرگونه شرّ و فسادی در باره شما، کوتاهی نمی‌کنند. آنها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشید. (نشانه‌های) دشمنی از دهان (و کلام) شان آشکار شده؛ و آنچه در دلهایشان پنهان می‌دارند، از آن مهم‌تر است. ما آیات (و راه‌های پیشگیری از شرّ آنها) را برای شما بیان کردیم اگر اندیشه کنید!

شرح آیه :

این آیه به دنبال آیاتى که مناسبات مسلمانان را با کفار بیان کرده، ضمن تشبیه لطیفى به مؤمنان هشدار مى دهد : غیر از هم مسلکان خود براى

خود، دوست و همرازى انتخاب نکنید و بیگانگان را از اسرار و رازهاى درونى خود با خبر نسازید : یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِکُمْ...

بطانة : در لغت به معنى لباس زیرین است، و مقابل آن ظهارة - به معنى لباس روئین مى باشد. و در اینجا کنایه از محرم اسرار است .

خَبال : در اصل به معنى از بین رفتن چیزى است، غالبا به زیانهائى که در عقل انسان اثر مى گذارد، گفته مى شود. یعنى کفار شایستگى دوستى شما را ندارند، و نباید آنان دوست و محرم اسرار شما باشند. کفار در رساندن شر و فساد نسبت به مسلمانان کوتاهى نمى کنند ( لا یَأْلُونَکُمْ خَبالاً ). هرگز سوابق دوستى و رفاقت آنها با شما مانع از آن نیست که به خاطر جدائى در مذهب و مسلک آرزوى زحمت و زیان شما را در دل خود نپرورانند، بلکه پیوسته علاقه آنها این است که شما در رنج و زحمت باشید. (وَدُّوا ما عَنِتُّمْ)

آنها براى اینکه شما از اسرارشان آگاه نشوید، و رازشان فاش نگردد، معمولا در سخنان و رفتار خود مراقبت مى کنند، و با

احتیاط و دقت حرف مى زنند، ولى با وجود این، آثار عداوت و دشمنى از لابلاى سخنان آنها آشکار است و گاه بطور نا خودآگاه سخنانى بر زبان مى آورند، که مى توان گفت همانند جرقه ایست از آتش پنهانى دلهاى آنها، و مى توانید از آن، به ضمیر باطن آنان پی ببرد ( قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْواهِهِمْ) .

این آیه چراغ راهی برای جامعه اسلامی در نحوه مقابله با کفار و معاندین در انعقاد معاهدات طرفینی و رفتارهای اجتماعی است که باید سرلوحه جهانبینی سیاسی و اجتماعی جهان اسلام باشد .

طبق این آیه چند اصل مهم در ارتباط با کفار و تنظیم معاهده با آنها باید مد نظر قرار بگیرد که به طور مصداقی دقیقاً در معاهده های اخیر ایران با غرب به وضوح دیده شده است . به عنوان نمونه به چند مورد اشاره می‌کنیم :

الف : اجازه ندهید کفار از راز های شما با خبر بشوند. چرا که کفار ( غرب ) مورد اعتماد نیستند.

به دو مورد زیر توجه کنید :

1. جلوگیری از اطلاع یافتن دشمن از راز های مقاومت و منابع انسانی

، دفاعی، اقتصادی، سیاسی و ... کما اینکه سالهای گذشته در ماجرای بازرسی روزانه بازرسان آژانس از سایت های هسته‌ای کشورمان، کشف شد یکی از بازرسان حامل مواد خطرناک بوده است .

2. ازجمله آفات جامعه اسلامی کنونی در جهان این است که معاندین و جبهه استکبار در سرزمین‌های اسلامی پایگاه نظامی دارند و از این طریق و یا اعزام مستشاران نظامی اشراف و اطلاعات کامل به میزان و مقدار توان تهاجمی و دفاعی آن‌ها پیدا می‌کنند.

پس مسلمانان باید کیّس ( زیرک و هوشیار) بوده و راز‌های جامعه اسلامی و مخصوصاً اموری که قوام و عزت جامعه اسلامی به آن بستگی دارد را از کافران و معاندین مخفی نگه دارد.

ب : کفار معاند ( امروزه دنیای مستبد و ظالم غرب ) به هیچ وجه قابل اعتماد نیستند .

آقای ظریف وزیر خارجه سابق : اطمینان می‌دهم آمریکا نمی‌تواند از برجام خارج شود ...

آقای عراقچی عضو ارشد سابق مذاکرات برجام ( وزیر خارجه فعلی ) گفته بود : ما به این نتیجه ر سیدیم که مقاومت بیشتر از همراهی ثمر می‌دهد . ( چرا که قابل اعتماد نیستند )

ج : گول خنده های کفار معاند را نخورید . در این رابطه قرآن یادآور میشود که : هَا أَنْتُمْ أُولَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا یُحِبُّونَكُمْ وَتُؤْمِنُونَ بِالْكِتَابِ كُلِّهِ وَإِذَا لَقُوكُمْ قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَیْكُمُ الْأَنَامِلَ مِنَ الْغَیْظِ قُلْ مُوتُوا بِغَیْظِكُمْ إِنَّ اللَّهَ

عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ... [5] شما کسانی هستید که آنها را دوست می‌دارید؛ امّا آنها شما را دوست ندارند! در حالی که شما به همه کتابهای آسمانی ایمان دارید

(و آنها به کتاب آسمانی شما ایمان ندارند). هنگامی که شما را ملاقات می‌کنند، (به دروغ) می‌گویند: «ایمان آورده‌ایم!» امّا هنگامی که تنها می‌شوند، از شدّت خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان می‌گزند! بگو: «با همین خشمی که دارید بمیرید! خدا از (اسرار) درون سینه‌ها آگاه است.»... و اگر فرصتی بیابند از هیچ جنایت و ستمی دریغ ندارند : كَیْفَ وَإِنْ یَظْهَرُوا عَلَیْكُمْ لَا یَرْقُبُوا فِیكُمْ إِلًّا وَلَا ذِمَّةً یُرْضُونَكُمْ بِأَفْوَاهِهِمْ وَتَأْبَى قُلُوبُهُمْ وَأَكْثَرُهُمْ فَاسِقُونَ...» [6]، چگونه [مشرکان بر پیمان خود پای بندند؟] و در صورتی که اگر بر شما چیره شوند، نه [پیوندِ] خویشاوندی را در حقّ شما رعایت می‌کنند، نه پیمانی را!! شما را با زبانشان خشنود می‌کنند، ولی دل هایشان [ از خشنود کردن شما] امتناع دارد و بیشترشان فاسق اند .

مصادیقی از اعتماد به غرب :

1. در ماجرای برجام، زمانی که وزیر خارجه سابق به کمیسیون امنیت ملی می‌روند میگوید : ما گول وزیر امور خارجه آمریکا را خوردیم ( گول خنده و وعده و وعید طرفهای مقابل ( جان کری ) را خوردند ) . و درست به همین مطلب اشاره می‌کند جان کری وزیر سابق خارجه آمریکا ... در مصاحبه تلویزیونی می‌گوید : در کاری که انجام می‌دهیم اعتماد جایی ندارد ... .

نکته قابل دقت نظر این است که اگر نصیحت‌ها و منویات و مطالبات مقام معظم رهبری به مذاکره کنندگان ارشد کشورمان را مورد بازبینی قرا دهیم، یادآوری موارد فوق الذکر در آنها دیده میشود . مثل این بیان ایشان که : مذاکره در موضوعات خاص اشکالی ندارد؛ منتها گفتم من اعتماد ندارم، خوشبین نیستم به مذاکره، لکن میخواهند مذاکره کنند، بکنند؛ ما هم به اذن‌الله ضرری نمیکنیم. یک تجربه‌ای در اختیار ملّت ایران است که...این تجربه ظرفیّت فکری ملّت ما را بالا خواهد برد . [7]

2. عزتمندانه و شجاع با کفار مذاکره کنیم و در معاهده‌ها محکم و هوشمندانه عمل کنیم :

قرآن در این رابطه میگوید : اگر در معاهده با طرف معاند شما شواهد و قرائنی بر توطئه و خیانت دشمن وجود داشت، قاطعانه برخورد کرده و نه تنها معاهده را لغو کنید . بلکه در این راستا پیش قدم باشید : وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِیَانَةً فَانْبِذْ إِلَیْهِمْ عَلَى سَوَاءٍ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْخَائِنِینَ [8] * و اگر از خیانت و پیمان شکنی گروهی [که با آنان هم پیمانی] بیم داری، پس به آنان خبر ده که [پیمان] به صورتی مساوی [و طرفینی] گسسته است ؛زیرا خدا خائنان را دوست ندارد. [9]

آقای ظریف وزیر امور خارجه دولت‌های یازدهم و دوازدهم طی اظهاراتی گفت: من در مجلس گفتم در برجام کلمه‌ی "تعلیق" وجود ندارد، اشتباه از من بود. چهار بار کلمه‌ی «تعلیق» در برجام وجود دارد... ( گنجاندن یک کلمه در برجام )

3. در مذاکرات با کفار از افراد دو رو، بزدل و خود باخته استفاده نکنیم:

فَتَرَى الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ یُسَارِعُونَ فِیهِمْ یَقُولُونَ نَخْشَى أَنْ تُصِیبَنَا دَائِرَةٌ فَعَسَى اللَّهُ أَنْ یَأْتِیَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِ فَیُصْبِحُوا عَلَی مَا أَسَرُّوا فِی أَنْفُسِهِمْ نَادِمِینَ [10] کسانی که در دل هایشان بیماری [دورویی] است، می‌بینی که در دوستی با یهود و نصاری شتاب می‌ورزند و [بر پایه خیال باطلشان که مبادا اسلام و مسلمانان تکیه گاه استواری

نباشند] می‌گویند : می‌ترسیم آسیب و گزند ناگواری به ما برسد [به این سبب باید برای دوستی به سوی یهود و نصاری بشتابیم]. امید است خدا از سوی خود پیروزی یا واقعیت دیگری [به نفع مسلمانان] پیش آرد تا این بیماردلان بر آنچه در دل هایشان پنهان می‌داشتند، پشیمان شوند.

باز اگر به عنوان مصداقی بخواهیم به موادری بپردازیم می‌توان به برخی مواضع و کارکرد های مسئولان سابق کشورمان اشاره کرد :

1. آیا فکر کردید آمریکا که می‌تواند با یک بمب تمام سیستم دفاعی ما را از کار بیاندازد از سیستم دفاعی ما می‌ترسد؟
2. و یا به بهانه اینکه همه مسائل کشور در گرو برجام هست، برجام را 20 دقیقه‌ای در مجلس تصویب کردند .

مسلمانان باید با ایمان قوی و اعتقاد به اینکه الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ حق هر آن چیزی ( دستورات و ارشاداتی ) است که، از جانب پروردگاری که قدرت مطلقه عالم در ید اوست می‌آید، و با اتکاء به وعده نصرت اللهی وَلَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ [11] و خداوند کسانی را که یاری او کنند (و از آیینش دفاع نمایند) یاری می‌کند؛ خداوند قوی و شکست ناپذیر است . و اینکه لَا یُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ [12] و خداوند هرگز از وعده‌اش تخلّف نمی‌کند، در برابر کفار، با صلابت و استقلال نظر قاطع حاضر شده و بدانند چون هدف مقدس است یقینا نظر رحمت خداوند بدرقه آنهاست .

سخن آخر :

مسئولان خدمتگذار دولت، با نگاهی به گذشته و کیفیت و کمیت و نتایج تعهدات سابق با غرب، به مذاکره با غرب بنگرند . چرا که پیامبر اسلام ص فرمودند : لاَ یُلْسَعُ اَلْمُؤْمِنُ مِنْ جُحْرٍ مَرَّتَیْنِ [13] * مؤمن از یك راه دو مرتبه صدمه و اذیت نمى‌بیند (زیرا مرتبه اول كه اذیت دید سبب عبرتش مى‌شود و مواظب می‌گردد كه دیگر بار اذیت نبیند).

وَلَا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیَاءَ ثُمَّ لَا تُنْصَرُونَ [14]

و به کسانی که [به آیات خدا، پیامبر و مردم مؤمن] ستم کرده‌اند، تمایل و اطمینان نداشته باشید و تکیه مکنید که آتش [دوزخ] به شما خواهد رسید ودر آن حال شما را جز خدا هیچ سرپرستی نیست، سپس یاری نمی‌شوید.