یک کارشناس اعتیاد معتقد است در دهه گذشته ایران از لحاظ برنامههای کاهش آسیب جزء ۱۰ کشور برتر دنیا بود اما متاسفانه سیاست‌ها تغییر کرد و نتیجه آن شد که وضعیت امید به درمان در کشور نسبت به گذشته ضعیف‌تر شده است.
به گزارش خبرنگار نجواخبر، در سالهای اخیر مراکز کاهش آسیب در تهران یا به تعطیلی کشانده شده و یا بودجه‌ای که در اختیار این مراکز قرار می‌گرفته کاهش یافته است؛ در این خصوص معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی می‌گوید: بودجه‌هایی که برای مراکز کاهش آسیب توسط دستگاه‌های مسئول پرداخت می‌شود، بسیار کاهش یافته است.
کاهش مراکز کاهش آسیب که خدمات کاهش آسیب را به افراد معتاد ارائه می‌دهند، می‌تواند نتایج ناخوشایندی به همراه داشته باشد چراکه به گفته کارشناسان از مهم‌ترین اقدامات این مراکز، ارائه سرنگ رایگان به معتادان است که باعث کاهش بیماری‌هایی مانند ایدز و بیماری‌های مقاربتی شده است؛ تعطیلی این مراکز می‌تواند این مشکلات را مجددا به همراه داشته باشد.
سعید صفاتیان کارشناس آسیب های اجتماعی و اعتیاد در گفت‌وگو با نجواخبر درباره تأثیرات منفی کاهش مراکز کاهش آسیب در جامعه گفت: مراکز کاهش آسیب از سال ۸۲ یعنی حدود ۲۰ سال پیش در کشور شروع به کار کردند. اوج فعالیت این مراکز نیز در سالهای ۹۱ و ۹۲ بوده است. بعد از آن با توجه به سیاست‌هایی که ستاد مبارزه با مواد مخدر داشت و رویکرد مدیران، برنامههای مراکز کاهش آسیب کاهش پیدا کرد.
مهم‌ترین الگو برای کنترل برنامههای اعتیاد در هر کشور برنامههای کاهش آسیب است
وی ادامه داد: در این سال‌ها ایران از لحاظ برنامههای کاهش آسیب جزء ۱۰ کشور برتر دنیا بود اما بعد سیاست‌ها تغییر کرد و نتیجه این شد که وضعیت امید به درمان در کشور نسبت به گذشته ضعیف‌تر شده است. در حال حاضر تصمیم‌گیری مدیران بیشتر بر نگاه درمان پرهیزمدار است که عموما براساس الگویی است که در خیلی از کشورهای دنیا دیگر منتفی شده است. در حال حاضر در هیچ جای دنیا به دنبال روش‌های درمان پرهیز مدار نیستند، حتی سازمان ملل نیز در گزارشات دو سالهای که اعلام میکند، مطرح کرده است که مهم‌ترین الگو برای کنترل برنامههای اعتیاد، برنامههای کاهش آسیب است.
این کارشناس اعتیاد خاطرنشان کرد: برنامههای کاهش آسیب از برنامه‌‌هایی است که روند طولانی مدت دارد و اگر برنامه‌ای امروز شروع شود ما نتیجه آن را ۴ سال دیگر می‌بینیم و از همین‌رو مدیران ما ریسک زیادی در این خصوص نمی‌کنند. در بین سالهای ۸۲ تا ۹۲ که این برنامه در اوج خودش بود ۷ الی ۸ بار ایران در سمینارهای بزرگ دنیا در حوزه اعتیاد به عنوان سخنران دعوت شد و از سخنرانان اصلی بود. اما در طی چند سال گذشته ایران هیچ حرفی در این زمینه در خارج از کشور ندارد و هیچ برنامه جدیدی برای ارائه درخصوص کاهش آسیب ندارد.
در سالهای اخیر برنامههای کاهش آسیب در کشور پسرفت داشته است
صفاتیان با بیان اینکه ما توانستیم در دوره مدیریت آیت‌الله شاهرودی در قوه قضائیه مجوز ارائه سرنگ و متادون را در زندان‌های ایران بگیریم و این اتفاقی است که در سازمان ملل هم بی‌سابقه بوده است، گفت: همچنین برنامههای کنترل ایدز را از طریق همین برنامههای کاهش آسیب پیش بردیم. اما متأسفانه نگاه مسئولان در این چند ساله بیشتر به سمت ماده ۱۶ و معتادان متجاهر رفته است چراکه تصمیم‌گیران واقعی در جای تصمیم‌گیری ننشسته‌اند. کسی که در حوزه اعتیاد کارشناس باشد با یک مطالعه در این خصوص متوجه می‌شود که برنامههای ماده ۱۶ دیگر به پایان رسیده و دنیا به سمت برنامههای کاهش آسیب رفته است اما متأسفانه ما در این چند ساله پسرفت بدی داشته‌ایم. متأسفانه هر چه مدیران جدید‌تری در حوزه مواد مخدر وارد می‌شوند همه آن‌ها نگاه ماده ۱۶ و ایجاد و راه‌اندازی یک مرکز و جمع‌آوری معتادان و ترک اجباری دارند.
وی ادامه داد: بهتر است اجازه دهند یک گروه مستقل از این همه مرکز ماده ۱۶ که میلیاردها تومان برای ساخت آن هزینه شده است تحقیق و بررسی کند و نتیجه این اقدامات از طریق این تحقیق و بررسی مشخص شود.
این پژوهشگر اعتیاد درباره کشت خشخاش در کشور گفت: در حوزه مواد مخدر متأسفانه ما بجای اینکه سیاست‌گذاری کلان داشته باشیم بیشتر به صورت جزیی کار می‌کنیم. ما در صحن اصلی مجمع تشخیص مصلحت نظام در دهه ۸۰ مجوز تولید خشخاش در ایران را گرفتیم چراکه خشخاش ماده اولیه مرفین است و مرفین یک داروی استراتژیک برای همه دنیا است. ما دوره‌ای مجوز کاش خشخاش را داشتیم اما خودمان یک طرفه آن را لغو کردیم.
باید به سراغ قانونمندسازی مصرف مواد برویم
صفاتیان با اشاره به قانونمندسازی مصرف مواد مخدر گفت: همچنین باید به سراغ قانونمندسازی مصرف مواد برویم. قانونمندسازی با آزادسازی متفاوت است. آزادسازی یعنی فردی در خیابان بخواهد تریاک بکشد که این صحیح نیست. اما قانونمندسازی یعنی پزشک به یک فرد اجازه دهد در منزل خودش مقدار مشخصی ماده مخدر مصرف کند.
وی با بیان اینکه حذف کردن مواد مخدر موضوع خنده‌داری است، تصریح کرد: دولت خودش می‌تواند ماده مخدر تولید کند دولت اگر این کار را اینجا کند اول اینکه شغل ایجاد میکند و دوم اینکه این پول به سمت قاچاق نمی‌رود. پول قاچاق باعث فساد می‌شود اما دولت می‌تواند از همین پول برای مردم استفاده کند و سیستم تأمین اجتماعی و بیمه همین معتادان را قوی‌تر کند دنیا هم الان به این سمت پیش می‌رود. قانونمندسازی نیز به این صورت است که معتاد به جای اینکه مواد مخدر را از قاچاق‌چی بخرد از دولت می‌خرد در دوره‌ای در ایران برای مواد مخدر کوپن می‌دادند.
این پژوهشگر اعتیاد گفت: این‌ها جزو برنامههای کلان مواد مخدر است اما ما همه این برنامهها را رها کرده‌ایم و صرفا نیروی انتظامی چند نفر را در خیابان می‌گیرد و همایشی را راه‌اندازی میکند و سه ماه این‌ها را در سازمان نگه می‌دارد تا میلیاردها تومان هزینه شود و دوباره این افراد بیرون بیایند و دوباره همین روند ادامه می‌یابد.
۸۰ درصد برنامههای ما بگیر و ببند است
صفاتیان خاطرنشان کرد: در سال ۸۲ و ۸۳ که برنامههای کاهش آسیب را شروع کردیم به همراه تیمی از قوه قضائیه و نیروی انتظامی برای مطالعه در این زمینه به کشورهایی مانند سوییس و ایتالیا رفتیم و آنجا این برنامهها را دیدند و این برنامه را در کشور بومی و پیاده کردیم. در ایران این مراکز در ابتدا در خیابان پامنار تهران و یک مرکز هم در کرمانشاه راه‌اندازی شد مردم به شدت مخالف بودند اما بعد از مدتی که برنامه کاهش آسیب در یک محله اجرا شد مردم نتیجه آن را دیدند و مردم نذری و لباس‌های دست دوم خود را به این مرکز می‌آوردند و کمک می‌کردند.
وی ادامه داد: متأسفانه مسئولانی که در حال حاضر در حوزه مواد مخدر فعالیت می‌کنند که ۸۰ درصد برنامههای آن‌ها بگیر و ببند است؛ در کجای دنیا این کار موفق بوده است. متأسفانه مسئولان فکر می‌کنند که افزایش کشفیات مواد مخدر به معنای قدرت بیشتر است درحالی که به معنای این است که مواد مخدر بیشتری وارد کشور می‌شود که این باعث شده کشفیات هم بیشتر شود.