در حالی که کمبود دارو در بازار همواره مربوط به داروی وارداتی بوده، مدتی است که کمبودها به داروهای تولید داخل نیز رسیده است.
به گزارش خبرنگار نجوا خبر، کمبود دارو در ایران اکنون به داروهای تولید داخل رسیده است، موضوعی که در کوران کرونا در میانه پیک پنجم با کمبود سرم و برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها همچون آزیترومایسین خود را نشان داد. در آن زمان، افزایش مصرف برای تزریق داروی رمدسیویر برای بیماران کرونایی و هم زمان تعطیلی برخی خطوط تولیدی از جمله دلایل کمبود سرم در کشور اعلام شد.اکنون موج‌های کرونا فروکش کرده است، اما برخی کمبودهای دارویی همچنان بر سر خود باقی مانده‌اند و همچنان کمبود سرم وجود دارد، داروهای بیهوشی در بیمارستان‌ها سهمیه‌بندی شده و کمبود دارو به آنتی‌بیوتیک‌های مخصوص کودکان رسیده است. موضوعی که در هفته‌های قبل هم از سوی نایب رئیس انجمن داروسازان به آن اشاره شده بود. نکته‌ای که وجود دارد این است تا قبل از این به دلایلی چون تحریم‌ها و بستن کانال‌های مالی کمبود تنها در داروهای خارجی وجود داشت، اما بیشتر این داروهای دچار کمبود در حال حاضر تولید داخل هستند.
عدم قیمت‌گذاری دلیل کمبود دارو در ماه‌های گذشته
پیش از این همایون سامه‌یح، عضو کمیسیون بهداشت و درمان در گفت‌وگویی با خبرنگار ایلنا بخشی از مشکلات کمبود داروی ایرانی را ناشی از عدم قیمت‌گذاری دانسته و اعلام کرده بود این وضعیت موجب ایجاد مشکلاتی برای کارخانه‌جات دارویی و کاهش و توقف تولید برخی داروهای داخلی شده است. در همان زمان سندیکای صاحبان صنایع دارویی کشور نیز در نامه‌ای به رئیس‌جمهور از تعطیلی احتمالی خطوط تولید داروی کشور خبر داده بودند. پس از این نگرانی‌ها طرح دارویار از سوی وزارت بهداشت انجام شد و قیمت دارو نیز افزایش پیدا کرد. اما با توجه به کمبودهای موجود ظاهرا تغییری در وضعیت دسترسی به داروهای ایرانی صورت نگرفته است. سید علی فاطمی نایب، رئیس انجمن داروسازان این موضوع را مورد تأیید قرار داد و در گفت‌وگویی با خبرنگار ایلنا اظهار کرد: «هنوز وضعیت دارویی ما نسبت به شش ماه قبل تغییر پیدا نکرده و همان کمبودها وجود دارد، اگرچه وضعیت باثبات بوده و وخیم‌تر نشده است. علی‌رغم اینکه سازمان غذا و دارو در مصاحبه‌های مختلف اعلام می‌کند که کمبودها کاهش پیدا کرده، با این حال تغییر محسوسی صورت نگرفته است.»
این پرسش وجود دارد حال که طرح دارویار قیمت دارو را افزایش داده است چه موانعی بر سر راه تولید دارو در کشور است؟
زیان‌ده بودن تولید برخی از داروها
«رضا کریمی مستوفی» مدیرعامل داروسازی اکتور در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا با بیان اینکه در حال حاضر تحریم، کمبود نقدینگی، کمبود و گرانی مواد اولیه تبدیل به موانع تولید شده‌اند، گفت: در درجه اول زیان‌ده بودن تولید برخی از داروها مهم‌ترین مانع تولید است، بر اساس طرح دارویار قیمت برخی از داروها حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد گران شد و ارز ترجیحی کاملا برداشته شد، این بدین معنی است که ما مواد اولیه را با ارز نیمایی می‌خریم که شش تا هفت برابر ارز ترجیحی است؛ همین موضوع موجب شده است که قیمت مواد اولیه شش برابر شود و اما قیمت دارو در نهایت ۱.۵ تا دو برابر افزایش پیدا کند. عدم وجود این تناسب موجب شد تا بسیاری از داروها زیان‌ده شده و شرکت‌ها دیگر تمایلی به تولید آن‌ها نداشته باشند.
وی افزود: بسیاری از شرکت‌های تولیدی به خاطر اینکه بتوانند بدهی‌های خود را تسویه کرده و از آن سو چرخ تولید آن‌ها نخوابد با همین قیمت، داروهای تولیدی خود را می‌فروشند. این مسئله در آینده قابل ادامه دادن نیست.
مستوفی یادآور شد: این مشکلات موجب نگرانی زیادی برای صنعت دارو شده است و اگر رفع نشود موجب کمبود در بسیاری از داروهای دیگر می‌شود. همیشه دارو در کشور یک موضوع حساس بوده و باید هم اینگونه باشد که بیمار هزینه زیادی پرداخت نکند که در این حوزه بیمه‌ها باید فعال باشند تا شرکت‌های داروسازی دچار زیان نشوند، چرا که نتیجه‌اش این است که دارو تولید نشود و این یک نتیجه باخت- باخت برای همه است.
وی تأکید کرد: قیمت دارو باید بر اساس عدد و رقم‌های کاملا مشخص واقعی باشد و مابه تفاوت این قیمت را به بیمه پرداخت کنند تا به بیمار هم فشار وارد نشود.
«علیرضا زند رضوی» معاون فنی و توسعه هولدینگ دارویی بانک ملی ایران (شفا دارو) نیز این موضوع را تأیید کرد و گفت: از سوی دیگر هنوز در مورد قیمت‌گذاری دارو، رضایت تولیدکنندگان دارو و مواد اولیه دارویی جلب نشده است از سوی دیگر مسائلی مانند تعرفه‌های گمرکی و مالیات بر ارزش افزوده، قیمت تمام شده دارو را افزایش داده است.
وی با تأکید بر ضرورت حمایت از صنعت دارویی کشور گفت: تمام تلاش تولید کنندگان دارویی این است که کمبودی در حوزه دارو به وجود نیاید. در حال حاضر ۹۷ درصد داروی موجود در کشور تولید داخل است این در حالی است که شرکت‌ها با تمام ظرفیت خود این کار را انجام نداده‌اند و اگر موانع تولید برداشته شود می‌توانیم با سرعت بسیار زیاد تولید خود را افزایش دهیم.
زند رضوی همچنین در رابطه با اجرای طرح دارویار نیز گفت: برای اینکه هزینه افزایش قیمت به بیمار وارد نشود، یارانه‌ای برای بیمار در نظر گرفته شده است. وظیفه ما به عنوان تولید کننده، تولید است ما هم دغدغه بیمار را داریم اما در درجه نخست وظیفه ما تولید بوده و پس از آن باید این داروها را در کانال‌های توزیع بگذاریم تا در داروخانه‌های بیمارستانی و داروخانه‌های شخصی توزیع شود. طرح دارویار در این قسمت آخر زنجیره تأمین اعمال می‌شود تا بیمار هزینه اضافی را از افزایش قیمت‌ها متحمل نشود. این خارج از وظیفه تولید کننده است.
کمبود نقدینگی در شرکت‌های دارویی
کمبود نقدینگی در شرکت‌های دارویی برای واردات مواد اولیه نیز یکی دیگر از مشکلاتی است که امروزه صنعت دارویی کشور با آن دست و پنجه نرم می‌کند. «محمد عبده‌زاده» رئیس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران در این رابطه به خبرنگار ایلنا گفت: کسی که می‌خواهد مواد اولیه را با ارز جدید بخرد نیاز به نقدینگی دارد، قسمت عمده‌ای از این نقدینگی توسط بانک‌های عامل به صورت تسهیلات پرداخت می‌شود. با این حال علی‌رغم بخش‌نامه‌هایی که می‌بایست توسط بانک مرکزی به بانک‌های عامل پرداخت می‌شد، پرداخت نشده است.
وی افزود: متأسفانه بانک‌ها پرداخت تسهیلات را متوقف کرده‌اند، بخش‌نامه‌های قدیمی آن‌ها در خصوص تمدید حد اعتباری تسهیلات شرکت‌ها قفل شده است و شرکت‌ها حتی نمی‌توانند معادل تسهیلات پارسال خود را دریافت کنند. ارز تغییر پیدا کرده است و از یکسو نیاز به نقدینگی شرکت‌ها بالا رفته است و از سوی دیگر بانک مرکزی و بانک‌های عامل دادن تسهیلات را متوقف کرده‌اند.
مستوفی نیز در این رابطه اظهار کرد: در حال حاضر هزینه خرید مواد اولیه خارجی ۷ برابر و ایرانی ۴ برابر شده است. تأمین این نقدینگی که چندین برابر شده است از عهده شرکت‌های داروسازی خارج بوده و در نتیجه نمی‌توانند این مواد اولیه را خریداری کنند تا دارو را تولید کنند و اگر هم دارویی را تولید کنند در نهایت زیان‌ده خواهد بود. این موضوع موجب مشکلات زیادی برای صنعت دارو شده و در نتیجه کمبودهایی در برخی از داروهای بسیار ساده و اولیه به وجود می‌آید.
رضوی زند نیز گفت: اگرچه ما تولید خود را ادامه می‌دهیم با این حال دیگر ارز ترجیحی به ما داده نمی‌شود و تعرفه‌های گمرکی و مالیات بر ارزش افزوده بر مبنای این ارز جدید (نیمایی) داده می‌شود و این شرایط بسیار بدی را برای ما به وجود آودرده است، چنانکه گاها به دلیل کمبود نقدینگی جنس وارداتی در گمرک می‌ماند وتوانایی ترخیص آن را نداریم.
عبده زاده نیز همچون زند رضوی مشکل ترخیص مواد اولیه دارو را به کمبود نقدینگی و ارزش افزوده ارتباط داد و گفت: کمبودهایی که الان وجود دارد، نتیجه این است که برخی از مواد اولیه به دلیل ارزش افزوده و نبود نقدینگی همچنان در گمرک مانده‌اند.
وی در این رابطه گفت: برای همه کالاهایی که ارزهای ترجیحی آن‌ها به نیمایی تبدیل شد، ارزش افزوده در ابتدای سال یک درصد شد، اما ما بعد از هفت ماه هنوز درگیر مکاتبات درباره ارزش افزوده ۹ درصدی دارو هستیم و تا این لحظه به جایی نرسیدیم.
گفته‌های زند رضوی و عبده زاده در حالی است که حسینعلی شهریاری گفته است که کاهش ارزش افزوده دارو از ۹ درصد به یک درصد قرار است در جلسه علنی این هفته در مجلس مطرح شده و مصوب شود.
انتقاد از افزایش مجوزهای واردات مواد اولیه دارویی
با این حال زند رضوی افزایش مجوز واردات به محصولات مشابه در مواد اولیه دارویی را از جمله دیگر موانع تولید دارو در ایران دانست و گفت: ما امسال با یکی از مشکلاتی که مواجه شدیم مجوزهای وارداتی بود که به محصولات مشابه محصولات تولید داخل در حوزه مواد اولیه داده می‌شود و این برای ما ایجاد اشکال کرد. ما می‌دانیم که قیمت تمام شده ما در قیاس با تولید کننده هندی رقابتی نیست با این حال اختلاف هم زیاد نیست اما با ما تکنولوژی داخلی دارو را تولید می‌کنیم.
این موضوعات از جمله مشکلاتی هستند که می‌توان آن‌ها را به عنوان بخشی از موانع تولید و دلایل کمبود این روزهای داروهای ایرانی به شمار آورد. در کنار آن باید از کمبودهای مقطعی ناشی از نبود پیش‌بینی افزایش مصرف و در نتیجه نداشتن برنامه‌ای برای حفظ تعادل بازار یاد کرد، امری که در نهایت منجر به آسیب رسیدن به بیماران می‌شود.