این روزها موضوع «تأثیر قطعی معدل در کنکور» بحثی جدی و به چالشی ملی تبدیل شده است؛ چند وزارتخانه، مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی درگیر آن هستند اما شیوه جاری، مخالفان و موافقان سرسختی هم پیدا کرده است. با وجودی که یکی دو سال هم کم و بیش اجرا شده اما برخی طیفهای جامعه از این قاعده شکایت دارند و معتقدند مانع از اجرای «عدالت آموزشی» شده است.
به گزارش نجوا خبر، نظرات متفاوت درخصوص تأثیر قطعی معدل در کنکور، حتی باعث شده است رئیس‌جمهور و وزیر آموزش و پرورش هم درباره آن موضع گیری کنند که این فضا حساسیتهایی را در بین گروهی از صاحب نظران و کارشناسان برانگیخته است. هرچند این چالش اجتماعی که درباره فرایند برگزاری کنکور و گزینش و گمارش دانشجوست در حوزه مسائل آموزش عالی قرار می‌گیرد و اساساً دغدغه و مأموریت وزارت آموزش و پرورش نیست اما این وزارتخانه از گذشته تا امروز همواره درگیر آثار و تبعات شیوه گزینش دانشجو بوده و شده است.
ایراد جدی شیوه گزینش دانشجو از منظر عدالت توزیعی
در همین خصوص دکتر محمد حسنی عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر اینکه نوع سنجش و ارزشیابی بر سبک یادگیری دانش‌آموزان و یاددهی معلمان تأثیری جدی دارد این در حالیست که شیوه گزینش دانشجو از منظر عدالت توزیعی محل اشکال و ایراد جدی است، در این باره توضیح داد: وضعیت فعلی پذیرش دانشجو بیش از آن که بر اساس سزاواریها باشد تابع پیشینه‌های خانوادگی آنهاست؛ فعلاً ثروتمندان دست بالا را دارند. این وضعیت تلویحاً می‌رساند که بااستعدادها در طبقات بالا تجمیع شده‌اند و در نتیجه گویی «فقر مالی» و «فقر وجودی و استعداد» هم‌آغوش هم‌اند. واقعیت انسانی این است که توزیع تواناییها و ظرفیتهای طبیعی از جمله «هوش» در انواعش به نحو کاملاً طبیعی و تصادفی توزیع می‌شود اما وقتی شواهد حاکی از آن است که فرزندان طبقات خاصی بیشتر در دانشگاه‌ها حضور دارند معنی‌اش این است که بخش قابل توجهی از استعدادها و تواناییهای این کشور در بین فرزندان آحاد مختلف کشور که به تصادف طبیعی توزیع شده، معطل مانده است و گروهی به ناروا در دانشگاه پذیرفته شده‌اند. منظورم لزوماً وجود فساد و پلشتی در این میان نیست بلکه سازوکارهای ناسنجیده است. آماج نقد من همین سازوکارهای ناسنجیده است؛ بنابراین شیوه گزینش دانشجو از منظر عدالت توزیعی محل اشکال و ایراد جدی است.
درصد قابل توجهی از دانشجویان شریف و دانشگاه شهید بهشتی ... از قشر متمول هستند
وی با بیان اینکه برگزاری آزمون چند گزینه‌ای و در یک بازه زمانی کوتاه، محدودیتهای ذاتی دارد که محدودیتهایش بر همگان آشکار است افزود: عملکرد افراد در آزمونهای گزینش دانشگاه همبستگی مثبت و کاملی با تواناییها و ظرفیتهای آنها ندارد. به ضرس قاطع و یقین نمی‌توان گفت اما با احتمال بالا عوامل بسیاری تعیین کننده هستند، عواملی مانند تجربه تست زنی و..... به سخن دیگر لزوماً ظرفیتها و استعدادها نیستند که تعیین می‌کنند چه کسی در چه رشته‌ای می‌تواند ادامه تحصیل دهد. به همین سبب است که طبق برخی بررسیها درصد قابل توجهی از دانشجویان شریف و دانشگاه شهید بهشتی ... از قشر متمول و حتی ثروتمند هستند؛ این وضعیت یعنی دقیقاً برگشت چندین دهه به عقب؛ در آن دوران در دارالفنون تنها مؤسسه آموزش عالی مدرن هم فرزندان اشراف درس می‌خواندند.
دوران آزمونهای چند گزینه‌ای برای تصمیم گیری در امور خطیر و سرنوشت ساز به سر آمده است
عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش ضمن یادآوری اینکه به طور کلی دوران آزمونهای چند گزینه‌ای برای تصمیم گیری در امور خطیر و سرنوشت ساز به سر آمده است اظهارکرد: تنها ویژگی مثبت این روش آن هم با تردید می‌توان گفت که ظلم علی السویه است. از سوی دیگر آثار بازگشتی این رویه سنجشی بر نظام تربیت مدرسه متوسطه غیر قابل اغماض و از نظر کارشناسان و صاحب نظران آن حوزه بسیار مخرب بوده و هست.
حسنی با اشاره به اینکه در گذشته کارایی و اثربخشی دوره متوسطه در چنبره روش گزینش دانشجو قرار گرفته بود به گونه‌ای که کار کرد تربیت مدرسه‌ای در دوره متوسطه تنها برای آماده شدن برای آزمون ویژه و حساس گزینش دانشجو خلاصه می‌شد و اهداف اغراض مهم و حیاتی دوره متوسطه نه در حاشیه بلکه محو در افق دانشگاه بود خاطر نشان کرد: دست دوره متوسطه از ایجاد زمینه‌های یک تربیت مناسب خالی بود و خرما بر نخیل کنکور و دانشگاه و صد البته مؤسسات کنکوری؛ به همین دلیل سالها وجدان عمومی با کنکور مسئله داشته و عقل جمعی جامعه ما به آن نگاهی بدبینانه کرده است و آن را گویی چون «شر ناگزیر» پذیرفته بود؛ اما تحمل مدام این پدیده اجتماعی «شبه شر» ناگزیر ادامه نیافت و کنشگران در این زمینه فعال شدند.
برای شناخت توانمندهای انسانها نمی‌توان به داده‌های یک آزمون تستی اکتفا کرد
حسنی ادامه داد: این پدیده در سالهای اخیر با اقدامات اجتماعی وزارت آموزش و پرورش و نهادهای سیاست‌گذار و قانون گذار روبه‌رو شد. سخن بر این بود که داده‌ها و اطلاعات مناسب و نسبتاً کافی و وافی برای شناخت سزاواریهای افراد داوطلب از طریق یک آزمون فشرده فراهم نمی‌شود. صاحب نظران و متخصصان بر این باورند که برای شناخت توانمندهای انسانها نمی‌توان به داده‌های یک آزمون مانند تست‌ها که محدودیتهای ذاتی دارند، اکتفا کرد.
چرخش مثبت برای نگاه به دوره متوسطه و رصد عملکرد تحصیلی داوطلبان کنکور
عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در ادامه با تاکید بر اینکه راه منطقی، رصد عملکرد تحصیلی داوطلبان در دوره متوسطه است اظهار کرد: این چرخش نگاه به متوسطه بسیار سنجیده و مورد پسند عقل جمعی کارشناسان و حتی وجدان عمومی قرار گرفت. این سیاست آثار ارزشمندی به دنبال خواهد داشت که به مرور خود را در عرصه جامعه نشان خواهد داد، شاید مهم‌ترین آن رهایی دوره متوسطه از فشار خفه کننده کنکور بود.
نقدی بر تأثیر قطعی معدل در کنکور به علت تربیت دانشجویان «طبقاتی»
وی افزود: برخی بیان کرده‌اند که این سبک گزینش به تربیت دانشگاهی طبقاتی منجر می‌شود؛ زیرا خود دوره متوسطه آلوده به طبقاتی بودن است چراکه وجود مدارس غیر دولتی، تیزهوشان و اشکال دیگر مدارس خاص، نماد طبقاتی شدن آن هستند از این رو وقتی عملکرد دوره متوسطه در گزینش دانشجو لحاظ شود این بیماری به دوره تربیت دانشگاهی هم نشت می‌کند. در پاسخ به این نقد باید گفت که از مدتها پیش این طبقاتی شدن آشکار شده بود؛ قبل از این که قانون تأثیر قطعی معدل تصویب و اجرا شود آمار قبول شدگان نشان می‌داد با نوع مدرسه و طبقه اجتماعی شان تناسب پیدا کرده است. آمار قبول شدگان دانشگاه‌ها نشان از ضایعه طبقاتی شدن دارد. البته طبقاتی شدن تحصیلات عمومی و در نتیجه نشت آن به دوره دانشگاهی آثار ربطی به سیاست گزینش و گمارش دانشجو و لحاظ کردن معدل دوره متوسطه ندارد بلکه بیشتر به سیاستهای دیگری بر می‌گردد.
نقدهای بسیار بر ارزیابی دانش‌آموزان با امتحان نهایی
وی با تاکید بر اینکه در هر صورت نقدهای بسیاری اخیراً بر ارزیابی‌ها با عنوان امتحان نهایی وارد شده است و آن ارزیابی‌ها را ناروا دانسته‌اند حال آنکه باید تلاش کرد تا زمینه ارزیابی‌های مناسب تری را که به بیان متخصصان سنجش رواتر و پایاتر است فراهم کرد گفت: این سخن نیز به جاست که حتی معدل دروس نیز کافی نیست؛ شاید لازم باشد روزی به داده‌های دیگری نیز توجه کرد تا سزا بودن گزینش و گمارش بهتر و دقیق تر شود.
شایستگی‌های ویژه دانش‌آموزان، راهی مناسب برای انتخاب دانشجو
وی با بیان اینکه بخشی از مأموریت دوره متوسطه به فراهم کردن زمینه برای کسب شایستگی‌های ویژه مربوط می‌شود در پایان گفت: شایستگی‌های ویژه دانش‌آموزان نیز منبع مناسبی برای انتخاب دانشجو می‌تواند باشد. شایستگی‌های ویژه ناظر به توانمندیها و استعدادهایی است که دانش‌آموزان با کمک مدرسه یا نهادهای جانبی از خود بروز داده‌اند. شناسایی و سنجش این توانمندیهای ویژه خود بحث فنی و پیچیده خاصی دارد. در صورت امکان دستیابی به این اطلاعات از دانش‌آموزان می‌تواند تصمیم گیری برای انتخاب دانشجو را بسیار سزاتر کند.