رییس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت با اشاره به اینکه بیشترین آمار مبتلایان به تب کریمه کنگو در افرادی است که مشاغل مرتبط با دام دارند، تاکید کرد: کادر دامپزشکی، دام‌پروران، افراد شاغل در دامداری و کارکنان کشتارگاه‌ها به واسطه اینکه بیشتر در معرض مواجهه با دام هستند باید مراقبت از خود را افزایش دهند و با توجه بیشتر به علائم ظاهری دام برای شناسایی بیماری احتمالی آن اقدام کنند.
به گزارش نجواخبر دکتر بهزاد امیری ، درباره آخرین اخبار و اطلاعات پیرامون شیوع تب کریمه کنگو در کشور، گفت: از ابتدای امسال تا ۲۴ مردادماه سال جاری تعداد موارد مثبت شناسایی شده مبتلا به تب کریمه کنگو ۶۳ نفر بوده است که از این تعداد متأسفانه پنج نفر جان خود را از دست داده‌اند.
وی در ادامه با بیان اینکه بیماری تب کریمه کنگو اولین بار در سال ۱۳۷۸ به طور رسمی و قطعی در کشور ما تأیید و شناسایی شد، تصریح کرد: در سال ۱۴۰۰ نیز تعداد ۱۳ بیمار مبتلا شناسایی شدند که از این تعداد متأسفانه ۲ نفر جان خود را از دست دادند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به تب کریمه کنگو هستند؟
وی با اشاره به اینکه گروهی که در مشاغل مرتبط با دام و دامپروری هستند، بیشتر در معرض خطر این بیماری هستند، تصریح کرد: کادر دامپزشکی، دام‌پروران، افراد شاغل در دامداری و کارکنان کشتارگاه‌ها به واسطه اینکه بیشتر در معرض مواجهه با دام هستند باید مراقبت از خود را افزایش دهند و در این زمینه با توجه بیشتر به علائم ظاهری دام برای شناسایی بیماری احتمالی آن اقدام کنند. بیشترین آمار مبتلایان به تب کریمه کنگو در افرادی است که مشاغل مرتبط با دام دارند.
او ادامه داد: موضوع گزش کنه آلوده خیلی محدودتر است و بر اساس بررسی‌های ما انسان بیشتر بر اثر تماس با دام آلوده بیمار شده است؛ بنابراین رصد علائم و سلامت دام و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در گروه مشاغل مرتبط اهمیت بالایی دارد.
تاکید وزارت بهداشت بر کنه‌زدایی در دام‌پروری‌ها
امیری با تاکید بر لزوم دقت رصد موارد بیماری در مناطقی که سابقه گزارش بیماری وجود دارد، اظهار کرد: موضوع حائز اهمیت بعدی، کنه‌زدایی و کنترل جمعیت کنه‌ها در دام‌پروری‌ها است؛ زیرا به نظر می‌رسد بخش قابل توجهی از کنه‌های داخل کشور آلوده به ویروس CCHF هستند و طبیعتا امکان از بین بردن تمام کنه‌های سطح کشور وجود ندارد. ولی ممانعت از تماس کنه با دام به طرق مختلف امکان پذیر است. یکی از این موارد بهسازی محل نگهداری دام از نظر نفوذ ناپذیری کنه‌ها و دوم سم‌پاشی منظم است که در این رابطه انتظار می‌رود سازمان جهاد کشاورزی ایفای نقش مناسبی داشته باشد.
کرمان در صدر ابتلا به تب کریمه کنگو
او با اشاره به اینکه اکثر استان‌های کشور مواردی از ابتلا به تب کریمه کنگو را گزارش کرده‌اند، بیان کرد: اما بیشترین موارد ابتلا در استان کرمان بوده است که بخش عمده این موارد هم در تماس با دام آلوده بیمار شده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد کنترل جمعیت کنه‌ها و پیشگیری از گزش دام توسط کنه در این منطقه به درستی اجرایی نمی‌شود و تعداد دام‌های آلوده به ویروس CCHF بیشتر از سایر نقاط بوده است. از سوی دیگر عدم توجه کافی به پروتکل‌های بهداشتی در مشاغل مرتبط با دام می‌تواند عامل دیگری برای افزایش موارد در منطقه مورد نظر باشد.
علل افزایش موارد ابتلا به تب کریمه کنگو
رئیس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت درخصوص افزایش موارد ابتلا به تب کریمه کنگو طی سال جاری (تاکنون) در مقایسه با کل سال قبل، گفت: حدودا ۲۴ سال است که نظام پایش و مراقبت این بیماری شکل گرفته است؛ در سال‌هایی تعداد موارد افزایشی و در سال‌هایی کاهشی بوده است. قبلا موضوعی تحت عنوان قاچاق دام وجود داشت که این امر سبب می‌شد بیشترین موارد ابتلا در استان‌های شرقی کشور بویژه سیستان و بلوچستان باشد. در آن زمان به علت ارزان‌تر بودن قیمت دام در پاکستان و افغانستان دام‌های آلوده به شکل قاچاق وارد ایران می‌شد و این یک معضل برای ما بود اما از زمانی که قیمت دلار نسبت به ریال افزایش داشته است، دیگر قاچاق دام شکل نگرفته است که به دنبال آن طی سال‌های اخیر تعداد موارد تب کریمه کنگو ناشی از قاچاق دام کاهش یافته است.
وی افزود: سال‌هایی در کشور داشتیم که بیش از ۱۵۰ مورد ابتلا به تب کریمه کنگو در کشور شناسایی می‌کردیم. خوشبختانه هنوز به این پیک از بیماری نرسیده‌ایم اما اینکه چرا سال قبل تعداد موارد شناسایی شده نسبت به امسال کمتر بود را بیشتر به این علت می‌دانیم که مواجهه انسان با آلودگی کم شده بود و نکته دوم این است که شاید در آن بازه زمانی اقدامات پیشگیری و کنترل کننده تشدید شده بود. هر زمانی که به پروتکل‌های بهداشتی، سم پاشی منظم، کنترل جمعیت کنه‌ها و... کمتر توجه شود، آمار ممکن است افزایشی شود.
وی افزود: بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، آمار نشان می‌دهد پس از شکل‌گیری نظام مراقبت بیماری تب کریمه کنگو، تنها در سال ۱۳۸۹ تعداد موارد فوتی ناشی از بیماری ۲۸ مورد بوده است که بیشترین تعداد موارد مرگ و میر بر اثر این بیماری طی سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۴۰۰ بوده است. پس از آن بیشترین میزان مرگ و میر بیماری در سال ۱۳۸۷ با ۲۱ مرگ گزارش شده است.
راه‌های انتقال تب کریمه کنگو
او با اشاره به اینکه یک کنه ۸۰۰ روز عمر می‌کند، توضیح داد: مخزن و ناقل ویروس CCHF در طبیعت، کنه‌های سخت و عمدتا گونه‌ای به نام هیالوما است. یک کنه ماده آلوده به ویروس می‌تواند هنگام تخم‌گذاری ویروس را به نسل بعد هم انتقال دهد؛ از طرفی اگر از دام آلوده به ویروس خون‌خواری کند می‌تواند ویروس را به بدن خود انتقال دهد. راه سوم انتقال ویروس بین کنه‌های آلوده از طریق جفت‌گیری است. این موارد نشان می‌دهد راه‌های زیادی برای آلودگی کنه‌ها وجود دارد و این درحالی است که کنترل جمعیت کل کنه‌ها در طبیعت هم امکان‌پذیر نیست پس می‌بایست از تماس کنه با دام‌ها جلوگیری کنیم.
وی افزود: زمانی که این کنه‌ها، دام را مورد گزش قرار می‌دهند، ویروس را به بدن دام منتقل می‌کنند و دام در طی مدت دو هفته درحالی که ممکن است از خود علائمی هم بروز ندهد، ناقل ویروس باشد. چنانچه در طی این مدت، دام توسط انسان بدون رعایت نکات بهداشتی و بدون استفاده از وسائل حفاظت فردی، ذبح شود و یا انسان در معرض خون و ترشحات دام آلوده قرار گیرد، احتمال انتقال بیماری به انسان وجود دارد.
رئیس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت، ادامه داد: کنه آلوده می‌تواند انسان را مورد گزش قرار داده و او را آلوده کند، پس اگر انسان نادانسته کنه آلوده به ویروس را با دست له کند و همچنین اگر فرد با یک بیمار مبتلا به تب کریمه کنگو در تماس باشد، در صورتی که اصول بهداشتی و استفاده از وسائل حفاظت فردی را به درستی رعایت نکند، ممکن است ویروس از طریق ترشحات آلوده و خون بدن بیمار، به فرد دیگری سرایت کند.
وی با بیان اینکه این بیماری دارای قابلیت انتقال انسان به انسان نیز است، توضیح داد: همچنین به عنوان یکی از موارد عفونت‌های بیمارستانی، مطرح و همه‌گیری‌های داخل بیمارستانی آن نیز شایع است. بیماری خونریزی دهنده تب کریمه کنگو یک تهدید جدی برای کارکنان مراقبت‌های بهداشتی است و باعث شیوع بیماری در بیمارستان‌ها می‌شود که ممکن است با میزان مرگ و میر بالا همراه باشد. در حال حاضر هیچ گونه واکسن انسانی یا حیوانی مورد تأیید علیه این بیماری در دسترس نیست.
علائمی که باید جدی گرفته شود
او با اشاره به اینکه تعداد زیادی از افراد مبتلا، بدون علائم هستند، گفت: اما افرادی که دچار علائم می‌شوند در فاز اولیه دچار تب ناگهانی، لرز، سردرد، درد عضلانی، درد عضلات شکم و کمر، گیجی، حالت تهوع، استفراغ و پرخونی مخاط می‌شوند. اگر بیماری وارد فاز حاد شود، خونریزی زیر پوستی، کبودی بدن، خونریزی داخل ملتحمه چشم، خونریزی مخاط، خونریزی از مجاری بدن و در نهایت درگیری چندین ارگان بدن مثل سیستم گوارشی، ادراری و تنفسی بروز می‌کند که اگر درمان مناسب انجام نشود، ممکن است منجر به مرگ بیمار شود.
امیری با بیان اینکه اکیدا توصیه می‌کنیم مردم از خرید گوشتی که خارج از شبکه دامپزشکی ذبح شده است، خودداری کنند، تصریح کرد: نکته مهم دیگر این است که اگر قرار است خودشان دامی را ذبح کنند حتما این دام را از میادین مجاز عرضه دام تهیه کنند که تحت نظر سازمان دامپزشکی باشد و به هیچ وجه دام را در منازل، معابر و خیابان‌ها ذبح نکنند؛ زیرا این موضوع در زمینه گسترش بیماری بسیار خطرناک است. از مردم می‌خواهیم دام را به کشتارگاه ببرند تا تحت نظارت کامل ذبح صورت گیرد.
وی با تاکید بر اینکه اگر افراد گوشت و احشاء دام را به شکل خام یا درست پخته نشده مصرف کنند، احتمال ابتلا به بیماری تب کریمه کنگو وجود دارد، بیان کرد: گوشت دام ذبح شده باید قبل از مصرف به مدت حداقل ۲۴ ساعت در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد در یخچال قرار داده شود و جگر و سایر امعاء و احشاء دام، پس از ۴۸ ساعت نگهداری در دمای چهار درجه سانتی گراد، مصرف شوند.
وضعیت جهانی شیوع بیماری
او در پایان اظهار کرد: تب خونریزی دهنده کریمه کنگو مهم‌ترین و گسترده‌ترین بیماری ویروسی منتقل شونده از طریق کنه است. این بیماری در بیش از ۳۰ کشور دنیا وجود دارد و در قاره‌های آفریقا، اروپا و آسیا اندمیک است. میزان مرگ و میر این بیماری می‌تواند قابل توجه باشد؛ به طوری که متوسط میزان کشندگی آن بین ۳۰ تا ۵۰ درصد تخمین زده شده است و برخی منابع حتی میزان آن را تا ۸۰ درصد در زمان طغیان‌ها گزارش کرده‌اند.