ایران به نهمین تولیدکننده و یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان فولاد در منطقه خاورمیانه تبدیل شده و این موضوع نشان می‌دهد صنعت فولاد مسیر رشد و توسعه را به خوبی در ایران طی کرده، اما بروز چالش‌ها و کاهش تولید فولاد به ویژه در ۶ ماهه نخست امسال بیانکننده این است که به الزامات توسعه متوازن و پایدار صادرات فولاد کم‌توجهی شده است.
به گزارش نجوا خبر، گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران از روند صادرات فولاد در شش ماهه ابتدای امسال نشان‌دهنده زنگ خطر جدی برای صنعت فولاد است زیرا ارزش صادرات زنجیره فولاد نسبت به سال گذشته، کاهش ۱۶ درصدی ثبت کرده است و این موضوع نشان می‌دهد صنعت فولاد در کشورمان با چالش‌ها و تنگناهای جدی مواجه است. نکته قابل توجه در گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد کاهش حجم صادرات زنجیره فولاد میانی (شمش و اسلب) است، به طوری که صادرات این محصول نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۵ درصد کاهش یافته است. همچنین، صادرات آهن اسفنجی با وجود افزایش تولید آن در این بازه زمانی، کاهش ۳۴ درصدی داشته که زنگ خطری جدی برای صنعت فولاد است.
این گزارش نشان می‌دهد ارزش صادرات گندله سنگ آهن ۱.۹ درصد کاهش یافته و در مقابل، حجم صادرات مقاطع طویل فولاد افزایش ۳۲ درصدی داشته که ناشی از صادرات این محصولات با روش‌هایی از جمله صادرات توسط تجار و کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای است و وضعیت بغرنج صادرات فولاد ایران را نشان می‌دهد.
علل کاهش صادرات فولاد ایران
شهرام عالی‌وند، کارشناس صنعت فولاد با بیان اینکه صنعت فولاد ایران طی دهه‌‌های اخیر با چالش‌‌های ساختاری و سیستمی فراوانی روبه‌رو بوده است، گفت: اگرچه توسعه ظرفیت‌‌های تولیدی و تنوع در محصولات فولادی نشان از توسعه این صنعت در ایران دارد؛ اما این مسیر همواره تحت‌الشعاع فشارهای داخلی و خارجی به‌‌ویژه در حوزه‌‌های تأمین انرژی و نوسانات اقتصادی بوده است.
وی افزود: یکی از دلایل کاهش صادرات فولاد به میزان ۱۶ درصد الزامی بود که برای بازگشت ارز صادراتی به نرخ نیما در ماه‌های قبل وجود داشت. اجبار صادرکنندگان به بازگشت ارز به نرخ نیما موجب کاهش انگیزه تولیدکنندگان برای صادرات و سودآوری صادرات فولاد شد.
افزایش هزینه تولید فولاد به دلیل قطعی برق و گاز
این کارشناس صنعت فولاد با اشاره به فروش مقاطع طویل فولادی به‌صورت ریالی توسط تجار و کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای، گفت: صادرات مستقیم کارخانه‌ها به دلیل فروش توسط تجار کاهش یافته و در کنار آن، مشکلاتی در حوزه حمل‌ونقل و صادرات وجود دارد که صادرات را کاهش می‌دهد.
مدیرعامل شرکت فولاد امیرکبیر کاشان به قطع گسترده برق در فصل تابستان اشاره کرد که تولید فولاد را تحت الشعاع قرار داده است و گفت: فقدان زیرساختهای پایدار انرژی یکی از مشکلاتی است که صنعت فولاد ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کند. ظرفیت اسمی تولید فولاد کشور۵۰ میلیون تن است اما نوسانات در تأمین انرژی به خصوص برق و گاز، منجر به کاهش پایداری تولید، افزایش هزینههای تولید و کاهش توان رقابتپذیری شرکت‌های فولادی در بازارهای جهانی شده است.
موانع دستیابی به تولید ۶۰ میلیون تن فولاد در سال
عالی‌وند با اشاره به تحریم‌ها و تأثیر مستقیم آن بر صادرات فولاد گفت: تحریم‌‌های بین‌المللی مانع دسترسی فولادسازان ایرانی به فناوری‌‌های نوین و تجهیزات روزآمد در جهان شده است. به تبع آن، تولیدکنندگان داخلی در رقابت با رقبای جهانی توان کمتری دارند و همین موضوع، صادرات محصولات فولادی به بازارهای بین‌المللی را با چالش جدی مواجه کرده است. از اینرو برنامه‌‌ریزی برای افزایش صادرات فولاد تا ۲۷ میلیون تن در افق ۱۴۰۴، نیازمند چند عامل اعم از بازنگری جدی در سیاستهای کلان اقتصادی و بهبود زیرساختهای داخلی است تا بتواند زنجیره ارزش صادراتی کشور را تقویت کند.
به گفته وی، برنامه هفتم توسعه به دنبال دستیابی به تولید بیش از ۶۰ میلیون تن فولاد در سال است که با شرایط فعلی، ناممکن و نشدنی است زیرا چالش‌‌های بسیاری پیش‌‌روی آن وجود دارد. برای دستیابی به این هدف و چشم‌انداز نیازمند سرمایه‌گذاری‌‌های بسیار زیاد در حوزه‌‌های تأمین انرژی به ویژه برق و گاز، زیرساختهای تولید، نوسازی تکنولوژیک و توسعه نیروی انسانی هستیم.
اصلاح سیاستهای ارزی، مشوقی برای فولادسازان
مدیرعامل شرکت فولاد امیرکبیر کاشان با اشاره به اهمیت تأمین پایدار انرژی برای صنعت فولاد گفت: نیاز صنعت فولاد به گاز طبیعی و برق یکی از اصلی‌‌ترین چالش‌‌های پیش‌‌رو است. این در حالی است که در تابستان با قطعی برق و در زمستان با قطعی گاز روبه‌رو هستیم. ازاینرو کسری قابل‌‌توجهی در تأمین برق و گاز موردنیاز برای فولادسازان مشاهده شده که در دوره‌‌های پیک مصرفی، ظرفیت تولید را تا ۵۰ درصد کاهش داده است. این مانع را به طور جدی در تأمین برق در فصل تابستان شاهد بودیم.
وی خاطرنشان کرد: اقداماتی که مستقیما می‌تواند انگیزه فولادسازان ایرانی را برای صادرات افزایش دهد، اصلاح سیاستهای ارزی و حذف الزام بازگشت ارز صادراتی به نرخ نیما، حمایت از صادرات مستقیم کارخانه‌ها و کاهش نقش واسطه‌ها و شناسایی و توسعه بازارهای جدید است. در کنار این اقدامات، بهبود زیرساختهای حمل‌ونقل و لجستیکی موجب کاهش هزینههای صادرات و افزایش رقابتپذیری محصولات فولادی و آهن آلات ایران خواهد شد. درنهایت حمایت از تحقیق و توسعه در صنعت فولاد و اهمیت دادن به تولید محصولات با کیفیت‌تر و با ارزش افزوده بالاتر موجب افزایش صادرات این محصول راهبردی خواهد شد.