ضرورت جایگزینی نگاه ملی در حوزه فولاد به‌جای نگاه منطقه‌ای

به گزارش نجواخبر، محمدیاسر طیب‌نیا، ضمن تسلیت جان باختن جمعی از هموطنان در حادثه معدن طبس، با بیان اینکه میزان مصرف فولاد یکی از شاخص‌های توسعه و پیشرفت است، اظهار کرد: صنعت فولاد یکی از بنیان‌های مهم اقتصاد در هر کشور به شمار می‌آید و مصرف سرانه فولاد یکی از شاخص‌های ارزیابی صنعتی بودن کشورهاست. به بیانی می‌توان گفت میزان مصرف فولاد با میزان رفاه در جامعه ارتباط دارد. کشوری که خودروهای خوب می‌سازد، لوازم‌خانگی باکیفیت تولید می‌کند، ساخت‌وساز مناسب دارد و در توسعه زیرساخت‌های انتقال آب و گاز و حتی انرژی و… شرایط خوبی دارد، کشور پیشرفته‌ای است و مردم آن از رفاه برخوردارند.

وی ادامه داد: بنابراین اگر ما صنعت فولاد را در کشور و به‌ویژه طی یک دهه اخیر که با تحریم‌های بسیار جدی مواجه بودیم، نداشتیم، واقعاً کمر صنعت کشور خم شده بود و شرایط رفاه مردم بسیار اسفبار می‌شد.

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه اضافه کرد: هزاران کارخانه در کشور وابسته به صنعت فولاد است و اگر این صنعت توسعه نیافته بود، در دوره تحریم‌ها، امکان واردات این میزان فولاد، هم به لحاظ زیرساختی و هم به لحاظ حجم، مقدور نبود.

طیب‌نیا با بیان اینکه در تحریم‌ها، به‌دلیل وجود صنعت فولاد، نه‌تنها کمر اقتصاد کشور خم نشد، بلکه امروز می‌توانیم از جایگزینی اقتصاد فولادی به‌جای اقتصاد نفتی صحبت کنیم اضافه کرد: سال گذشته مجموعه فولاد مبارکه توانست رتبه اول صادرکننده غیرنفتی کشور را به دست آورد و توانست رتبه سوم جهانی را به لحاظ نسبت صادرات به مصرف داخل کسب کند. در حال حاضر ایران رتبه دهم تولید فولاد را در جهان دارد و با ظرفیت ۳۱ میلیون تن در سال ۲۰۲۳، حتی از کشورهایی مانند ایتالیا، فرانسه، دانمارک و اسپانیا که صاحب تکنولوژی هستند نیز جلوتر است. فاصله ما با کشور آلمان که رتبه هفتم جهانی تولید فولاد را دارد، فقط ۴ میلیون تن است که ظرفیت تولید آن هم در کشور وجود دارد، زیرا ظرفیت تولید ۵۰ میلیون تن در کشور دیده شده و می‌توانیم به‌لحاظ کمیت در تولید فولاد به کشورهایی نظیر آلمان برسیم.

وی با بیان اینکه صنعت فولاد در کشور از صنایعی است که از مزیت رقابتی برخوردار است، تصریح کرد: از نظر اقتصاددان‌ها، این نکته بسیار مهمی است که یک صنعت مزیت رقابتی داشته باشد. در کتاب «کره جنوبی؛ ژنرال توسعه»، سیاست‌های پارک چونگ‌هی در توسعه کره جنوبی بعد از جنگ تشریح شده است. در این کتاب عنوان شده در این دوران بر مواردی تمرکز کردند که مزیت رقابتی داشته باشد.

لزوم تمرکز بر مزیت‌های رقابتی در صنعت فولاد

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه با بیان اینکه قطعاً ما باید بر مزیت‌های رقابتی تمرکز کنیم و این امر قطعاً باید مورد توجه سیاست‌گذاران باشد، گفت: چنانچه به این امر توجه نکنیم، به بیراهه رفته‌ایم و منابع کشور را به هدر خواهیم داد.

وی در ادامه با بیان اینکه صنعت فولاد طی چند دهه گذشته رشد بیش از ۸ درصدی داشته است، گفت: سال گذشته در صنعت فولاد، ظرفیت اسمی ۴۶ میلیون تن بود و امروز این ظرفیت به ۵۰ میلیون تن رسیده است. این در حالی است که در سال خورشیدی گذشته ۳۲ میلیون تن و در سال میلادی گذشته نیز حدود ۳۱ میلیون تن فولاد تولید کردیم.

طیب‌نیا اضافه کرد: ضریب بهره‌برداری از صنعت فولاد در دنیا حدود ۷۸ درصد است و این میزان در کشور ما حدود ۶۸ درصد و تقریباً ۱۰ درصد کمتر از میانگین جهانی است. این یعنی علی‌رغم مزیت رقابتی، چون از ظرفیت‌ها خوب استفاده نمی‌کنیم، نمی‌توانیم به‌خوبی رقابت کنیم.

وی اضافه کرد: باید توجه داشت که این میزان بهره‌برداری ۶۸ درصدی با احتساب مجموعه‌هایی مثل فولاد مبارکه به دست آمده که با ۱۰ میلیون تن تولید فولاد، حدود ۳۲ تا ۳۳ درصد تولید فولاد کشور را تأمین می‌کند و با صددرصد ظرفیت فعالیت دارد.

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه گفت: چنانچه مجموعه‌ای مانند فولاد مبارکه با بهره‌برداری از ۱۰۰ درصد ظرفیت و مجموعه‌های دیگری مانند فولاد خوزستان را که با ۸۰ تا ۹۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند کنار بگذاریم، ضریب بهره‌برداری صنعت کشور کمتر از ۶۰ درصد خواهد بود و بیشتر صنایع نیز حتی کمتر از ۵۰ درصد بهره‌برداری دارند.

عدم توازن مهم‌ترین چالش‌های ساختاری صنعت فولاد است

وی مهم‌ترین چالش‌های ساختاری صنعت فولاد را عدم توازن دانست و ادامه داد: طی چند دهه که صنعت فولاد رشد خوبی داشته، تنها به توسعه کمّی توجه شده و در حقیقت توسعه پشتوانه علمی نداشته است؛ هرچند در صنایعی مانند فولاد مبارکه سعی شد استراتژی‌ها دائم به‌روز شود؛ اما در کل صنعت این اتفاق نیفتاده است و ما را با عدم توازن روبه‌رو کرده است.

عقب‌ماندگی در حوزه اکتشاف و بهره‌برداری از معادن

وی با بیان اینکه در بالادست و در حوزه اکتشاف و استخراج معادن به‌شدت از استانداردهای جهانی عقب هستیم، ادامه داد: این در حالی است که منابع خوبی به‌ویژه در زمینه سنگ‌آهن در کشور وجود دارد و ما جزو ۱۰ کشور اول دنیا هستیم؛ اما به‌لحاظ اکتشاف با کشورهای توسعه‌یافته و پیشرو، فاصله بسیار زیادی داریم.

چالش پراکندگی شرکت‌های تولیدی در زنجیره فولاد

وی با اشاره به لزوم همکاری شرکت‌های بزرگ با یکدیگر و همچنین ادغام شرکت‌های کوچک در شرکت‌های بزرگ گفت: شرکت‌های بزرگ ظرفیت‌هایی دارند که شرکت‌های کوچک‌تر می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

عدم کفایت زیرساخت‌ها (شامل برق، گاز، بنادر، راه‌آهن)

طیب‌نیا به چهارمین چالش ساختاری صنعت فولاد پرداخت و گفت: عدم کفایت زیرساخت‌ها شامل برق، گاز، بنادر، راه‌آهن نیز یکی دیگر از چالش‌های ساختاری این صنعت است که در ادامه به آن خواهم پرداخت.

باید در حوزه فولاد نگاه ملی داشته باشیم

طیب‌نیا با بیان اینکه باید در حوزه فولاد نگاه ملی داشته باشیم، تصریح کرد: امروز نگاه به فولاد منطقه‌ای است و چنانچه نگاه ملی حاکم شود، بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد.

لزوم ادغام شرکت‌های کوچک معدنی در کشور

وی اولین استراتژی را ادغام شرکت‌های کوچک و متوسط و تشکیل شرکت‌های بزرگ معدنی دانست و گفت: این اقدام از ۱۰ سال گذشته در چین آغاز شده و در همان سال‌ها، استراتژی چین، کاهش تعداد شرکت‌های فولادی و افزایش ظرفیت تولید این شرکت‌ها بود که امروز تا حدودی نیز محقق شده است.

وی استراتژی بعدی برای حل چالش‌های صنعت فولاد را مشارکت شرکت‌های بزرگ معدنی و فولادی در توسعه ظرفیت‌های جدید اعلام کرد و گفت: این استراتژی در فولاد مبارکه دنبال شده و بعضی شرکت‌های دیگر نیز درصدد انجام این کار هستند.

طیب‌نیا با بیان اینکه در حال حاضر شرکت‌هایی مانند فولاد مبارکه، گل‌گهر و تجلی، شرکت ستاره سیمین را در جنوب کشور در دست اجرا دارند، گفت: این اتفاق باید ادامه پیدا کند و در کنار این ادغام‌ها، ظرفیت شرکت‌های بزرگ و خلأهای زنجیره فولاد در حوزه‌های بالادست و پایین‌دست اصلاح شود.

شرکت‌های مشترک سرمایه‌پذیر و پروژه‌محور به‌ویژه در حوزه‌های زیرساختی باید ایجاد شود

وی با بیان اینکه شرکت‌های مشترک سرمایه‌پذیر و پروژه‌محور به‌ویژه در حوزه‌های زیرساختی باید ایجاد شود، افزود: سال‌ها در این زمینه از دولت‌ها درخواست کردیم، اما اتفاقی نیفتاد؛ پس خودمان شروع کردیم و امروز بزرگ‌ترین هلدینگ حمل‌ونقل ریلی کشور در فولاد مبارکه راه‌اندازی شده و به خود فولاد مبارکه و شرکت‌های زیرمجموعه مانند فولاد هرمزگان، فولاد سنگان و… خدمات می‌دهد. همچنین در حوزه انرژی شرکت صناپ را برای تأمین انرژی راه‌اندازی کردیم.

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه با بیان اینکه حدود ۲ هزار مگاوات تولید برق در دستور کار فولاد مبارکه است، افزود: این میزان مازاد بر نیاز فولاد مبارکه است و می‌توانیم به دیگران نیز خدمت‌رسانی کنیم و این اتفاقات باید در مجموعه‌های فولادی رخ دهد.

وی ادامه داد: با این نگاه در فولاد مبارکه در حال حاضر ۲ توربین نیروگاه ۹۱۴ مگاواتی با کلاس f در مدار قرار گرفته است. نیروگاه خورشیدی ۶۰۰ مگاواتی در شرق اصفهان که بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی کشور است نیز تا ماه آینده ۲۰ مگاوات برق وارد مدار می‌کند و از ماه بعد، هر ماه، ۲۰ تا ۳۰ مگاوات از این نیروگاه در مدار قرار می‌گیرد. طی بازه زمانی حداکثر ۲ سال آینده نیز به بهره‌برداری کامل خواهد رسید.

طیب‌نیا در خصوص سرمایه‌گذاری فولاد مبارکه در استخراج و بهره‌برداری از میدان گازی نیز گفت: مطالعات این طرح بیش از یک سال و نیم است که انجام‌ گرفته و دریافت مجوزهای لازم در مرحله نهایی است. این طرح با وزارت نفت انجام خواهد گرفت و با اجرای این طرح، کل نیاز گروه فولاد مبارکه به گاز از این محل رفع خواهد شد.

نیاز به سرمایه‌گذاری ۸ میلیارد دلاری برای تکمیل زنجیره فولاد

وی در خصوص تأمین آب موردنیاز فولاد مبارکه نیز گفت: قبل از اینکه از سال ۱۴۰۰ به چالش انرژی برسیم، با چالش تأمین مواد اولیه مواجه بودیم. این در حالی است که امروز چالش برق و گاز بر روی همه نیازها سایه انداخته است. در حوزه زیرساخت‌ها باید ۱۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری داشته باشیم و حدود ۸ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای تکمیل زنجیره فولاد نیاز است. ازاین‌رو قرار است طی چند سال آینده ۲۱ میلیارد دلار در صنعت فولاد سرمایه‌گذاری شود؛ اما به این اعتبار در بخش‌های دیگر کشور نیز نیاز داریم و باید اصلاحاتی در برنامه‌ریزی‌ها صورت گیرد.

افزایش تاب‌آوری زنجیره فولاد؛ یکی از راهکارهای حفظ مزیت رقابتی این صنعت

وی افزایش تاب‌آوری زنجیره فولاد را یکی از راهکارهای حفظ مزیت رقابتی این صنعت دانست و گفت: این ویژگی در همه کشورها مورد توجه قرار گرفته و باید تقویت شود؛ چراکه با کاهش تقاضای جهانی تشدید روند کربن‌زدایی مواجهیم و این در حالی است که امروز ۷۰ درصد از تولید فولاد جهان با روش کوره بلند انجام می‌شود. سیاست‌گذاری‌ها به سمتی است که طی دهه جاری، روند تولید فولاد به ۴۰ درصد روش‌های دیگر و ۶۰ درصد کوره بلند برسد و تا سال ۲۰۵۰ این عدد برعکس شود.

سرانه مصرف فولاد در کشور حدود ۲۴۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم است

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه پراکندگی شرکت‌های زنجیره و عدم‌کفایت زیرساخت‌ها را دیگر چالش‌های صنعت فولاد اعلام کرد و ادامه داد: امروز سرانه مصرف فولاد در کشور حدود ۲۴۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم به‌ازای هر نفر است. با این سرانه، مصرف ما حدود ۲۰ میلیون تن است. اگر رشد اقتصادی بیش از ۸ درصد را محقق کنیم و کشورهای توسعه‌یافته را پشت سر بگذاریم و به سرانه مصرف ۴۰۰ کیلوگرم برسیم، مصرف فولاد کشور به حدود ۳۰ میلیون تن در سال ۱۴۱۰ خواهد رسید.

عدم توازن یعنی تنها در سال گذشته مجوز تولید ۲۰ میلیون تن فولاد صادر کرده‌ایم

وی با بیان اینکه ظرفیت‌های فعلی تولید فولاد حدود ۵۰ میلیون تن است و برنامه ۱۴۰۴ رسیدن به ظرفیت اسمی ۵۵ میلیون تن است، اضافه کرد: طرح‌های توسعه‌ای در دست اجرا با حدود ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی نیز ۶۷ تا ۶۸ میلیون تن است و میزان مجوزهایی که صادر شده نیز حدود ۱۴۵ میلیون تن است. این اعداد گویای عدم توازن در صنعت فولاد است؛ چراکه برنامه ما ایجاد ظرفیت ۵۵ میلیون تنی بوده و تنها در سال گذشته مجوز تولید ۲۰ میلیون تن فولاد را صادر کرده‌ایم، با توجیه اینکه طبق قانون نمی‌توانیم مجوز صادر نکنیم.

ذخایر معدنی فعلی کشور تا ۱۴ سال آینده نیاز صنایع فولادی را تأمین می‌کند

طیب‌نیا با تأکید بر اینکه اگر فقط برنامه محقق شود و بتوانیم تنها ۵۵ میلیون تن فولاد تولید کنیم، بر اساس ذخایر موجود طی ۱۳ تا ۱۴ سال و در خوش‌بینانه‌ترین حدود ۲۰ تا ۲۵ سال آینده امکان تولید فولاد وجود دارد، ابراز کرد: با این شرایط از سال ۱۴۲۰ تا ۱۴۲۵ صنعت فولاد مزیت رقابتی خود را از دست خواهد داد و به یک واردکننده مواد اولیه تبدیل می‌شود.

وی پراکندگی زیاد زنجیره فولاد را دیگر چالش این صنعت اعلام کرد و افزود: در کشور، طی سالیان متوالی، طرح‌های کارشناسی‌شده براساس طرح‌های آمایش و برنامه علمی و مبتنی بر مطالعات اقتصادی و علمی پیاده‌سازی نشده است و به‌جای مجوز برای احداث کارخانه‌هایی با مقیاس اقتصادی، کارخانه‌های زیر یک میلیون تن تولید، مجوز می‌گیرند و نام این کار را عدالت توسعه‌ای و توسعه مناطق محروم می‌گذارند؛ اما با سرمایه ملی کاری می‌کنند که همواره نیازمند هزینه است؛ همان کاری که در حوزه انرژی انجام شد چراکه با این شرایط نمی‌توانیم رقابت کنیم.

۷۵ شرکت فولادی در کشور، کمتر از ۵۰۰ هزار تن تولید دارند

بنابر اظهارات مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه، در حال حاضر بیش از ۲۰۰ واحد تولیدکننده در زنجیره فولاد در کشور وجود دارد که ۳۰ میلیون تن فولاد تولید می‌کنند. از این تعداد، ۷۵ شرکت کمتر از ۵۰۰ هزار تن تولید دارند. از این تعداد بسیاری نیز زیر ۱۰۰ هزار تن هستند و این یعنی صنعتی کاملاً غیراقتصادی. این در حالی است که در دنیا برای رقابت‌پذیری، شاهد ادغام شرکت‌ها برای ایجاد شرکت‌هایی با ظرفیت ۵۰، ۷۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ میلیون تن هستیم.

طی سه سال اخیر، قیمت برق برای صنعت فولاد ۸ برابر شده است

وی با اشاره به وضعیت زیرساخت‌های صنعت فولاد گفت: یکی از مزیت‌های صنعتی در کشور وجود انرژی است که البته قیمت این انرژی مناسب بود؛ اما طی سه سال اخیر برق، قیمت برق صنعت فولاد ۸ برابر شده و رفته‌رفته این مزیت نیز در حال تبدیل شدن به یک نقطه‌ضعف و چالش است.

طیب‌نیا با بیان اینکه در حوزه برق، طی یک دهه گذشته، رشد مصرف حدود 5 درصد و رشد ظرفیت 3 درصد بوده است، ادامه داد: ازاین‌رو هر سال چالش ما در حوزه برق بیشتر می‌شود. در حوزه گاز طبیعی نیز این چالش وجو دارد. ما برای سال آینده پیش‌بینی تراز منفی حدود ۵۴ میلیون مترمکعب را در فصل سرد داریم. با همین روند در سال ۱۴۲۰ پیش‌بینی ۱۹۳ میلیون مترمکعب تراز منفی گاز را خواهیم داشت.

لزوم ایجاد حکمرانی خوب در صنعت فولاد

وی با اشاره به راهکارهایی برای حل چالش‌های زنجیره فولاد در کشور تصریح کرد: باید در حوزه‌های زیرساختی، حوزه‌های زنجیره، طرح‌هایی که در حال حاضر در دست اجراست و جابه‌جایی‌هایی که باید در طرح‌های قبلی صورت گیرد، تغییراتی را اعمال کنیم. به هر جهت در بسیاری از حوزه‌ها ازجمله صنعت فولاد باید حکمرانی خوب را ایجاد کنیم. البته در برخی از حوزه‌ها مانند انرژی اصلاً حکمرانی نداشتیم.

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه اضافه کرد: در حوزه فولاد نیز باید شرایطی ایجاد کنیم و اصلاحاتی انجام دهیم. در این زمینه نمی‌توان از دولت انتظار داشت و باید به سمت خودتأمینی برویم. ما این اقدام را در فولاد مبارکه از ۲ سال و نیم گذشته آغاز کردیم. هرچند افراد زیادی ما را مذمت کردند؛ اما امروز ما ۸۰ لکوموتیو، 5 هزار واگن داریم و سال گذشته ۵۰۰ کامیون خریداری کردیم.

باید با افزایش تاب‌آوری خود ۲۰ میلیون تن صادرات داشته باشیم

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه با بیان اینکه سیاست‌های کشورهای اروپایی و کشورهای توسعه‌یافته به سمت مصرف فولاد کم‌کربن رفته است، گفت: اگر ما تاب‌آوری صنعت فولاد را افزایش ندهیم، نمی‌توانیم طی سال‌های آینده در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن داشته باشیم. این در حالی است که چین صادرات ۱۱۵ میلیون تنی را در دستور کار دارد.

وی تصریح کرد: افزایش صادرات فولاد چین به معنای واردات این محصولات به کشور ما و بازارهای مشترک است؛ ازاین‌رو باید تاب‌آوری خود را افزایش دهیم و ۲۰ میلیون تن صادرات داشته باشیم.

طیب‌نیا اضافه کرد: باید تاب‌آوری خود را افزایش دهیم تا در شرایط بحران به‌سرعت به حالت اول برگردیم. مجموعه تاب آور مجموعه‌ای است که در صورت بازگشت از بحران به شرایط بهتری می‌رسد.

وی اضافه کرد: شرکت فولاد مبارکه با اقداماتی که در راستای افزایش تاب‌آوری انجام داد، طی ۲ سال اخیر، علی‌رغم محدودیت‌های انرژی، تولید خود را افزایش داد؛ اما تولید دیگر شرکت‌ها کاهش یافت.

وی با بیان اینکه فولاد مبارکه با داشتن بیش از یک درصد جی‌دی‌پی (GDP) کشور و بیش از 4.5 درصد جی‌دی‌پی بخش صنعت می‌تواند این ادعا را داشته باشد که بیشتر از دیگر صنایع تاب‌آوری دارد و می‌تواند الگویی موفق برای دیگر صنایع باشد، اضافه کرد: فولاد مبارکه در دهه قبل خودکفایی و مبارزه با تحریم‌ها را در برنامه داشت و در دهه فعلی خودتأمینی و افزایش تاب‌آوری استراتژی اصلی فولاد مبارکه است. امروز استراتژی که برای فولاد مبارکه در نظر گرفته شده، ورود به کسب‌وکارهای جدید است تا بتوانیم تاب‌آوری مجموعه خود را افزایش دهیم و ۲۰ درصد از درآمد فولاد به‌طور سالانه از محل این کسب‌وکارها تأمین شود.

مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه گفت: درآمد شرکت فولاد مبارکه در برنامه چشم‌انداز ۱۵ میلیارد دلار در نظر گرفته شده و برای این شرکت ۵ استراتژی اصلی مد نظر قرار گرفته است. بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های موجود و توسعه متوازن را در دستور کار داریم که برای تحقق آن و به‌منظور توسعه نوآوری، صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر را با سرمایه اولیه یک هزار میلیارد تومان تأسیس کردیم. همچنین از بیش از ۳۰ شرکت دانش‌بنیان و شرکت نوپا حمایت کردیم و امیدواریم این‌ها ظرف یکی دو سال آینده به بار بنشیند.

تربیت مدیران و ثبات سیاست‌ها

وی تصریح کرد: در زمینه توسعه پایدار، سیاست‌های جدیدی اتخاذ کردیم و توسعه سرمایه انسانی به‌عنوان یکی از محوری‌ترین کارها در دستور کار دارد. ما اگر بخواهیم موفق باشیم باید به تربیت مدیران و همچنین ثبات سیاست‌ها توجه کنیم؛ مسئله‌ای که در کشور ما یک ضعف محسوب می‌شود.

طیب‌نیا ابراز امیدواری کرد که جلسات بررسی چالش‌های صنعت فولاد استمرار داشته باشد تا شاهد شکوفایی و توسعه متوازن صنعت فولاد باشیم.